Agresja - więzienie - pomoc

Niebieska Linia nr 4 / 2006

W 2000 roku w Areszcie Śledczym w Radomiu powstał projekt programu "Leczenie z przemocy", skierowany do osób odbywających karę pozbawienia wolności. W ciągu dwóch kolejnych lat podjęto systematyczne oddziaływania wobec sześciu skazanych, którzy zostali włączeni do programu po psychologicznych i psychiatrycznych badaniach kwalifikacyjnych. Średnia wieku uczestnika wynosiła ok. 30 lat, a czas odsiadywania kary więzienia to 15-25 lat.

W czasie badań kwalifikacyjnych u czterech uczestników programu stwierdzono zaburzenia osobowości mieszane, u jednego osobowość asocjalną, u kolejnego organiczne zaburzenia osobowości o nasileniu łagodnym.

Oddziaływania korekcyjne stosowane wobec mężczyzn opierały się na modelu terapii poznawczo-behawioralnej. Skazani uczestniczyli zarówno w psychoterapii indywidualnej, jak i grupowej połączonej z edukacją i treningami w sferze umiejętności interpersonalnych i społecznych.

Cel badania

W styczniu 2001 i 2002 roku prowadzono badania nad efektami realizacji programu. Ich celem było uchwycenie zmian osobowości u uczestników. Główny problem badawczy można zawrzeć w pytaniu: jakie zmiany zaszły w wyniku prowadzonych oddziaływań w sferze umiejętności interpersonalnych i społecznych osób skazanych?

Do oceny zmian osobowości uczestników programu zastosowano:

- Kwestionariusz D.S.Q40, narzędzie służące do oceny profilu mechanizmów obronnych i ich zmiany w wyniku zastosowanej terapii; w Kwestionariuszu D.S.Q40 wyróżniono trzy grupy mechanizmów obronnych: dojrzałe, neurotyczne i niedojrzałe;

- Test Uzupełniania Zdań J. M. Sachsa i L. Disneya;

- technikę "Dom - Drzewo - Osoba" J. N. Bucka;

- test "Narysuj rodzinę" K. E. Appela i W. Wolffa;

- obserwację psychologiczną, pedagogiczną i psychiatryczną.

Wyniki

Po rocznej terapii u badanych wystąpiły zmiany w zakresie mechanizmów obronnych:

- nasilenie niedojrzałych mechanizmów obronnych zmniejszyło się u wszystkich uczestników terapii w przedziale od 12,4% do 38,5%;

- u trzech osób nasilenie neuro- tycznych mechanizmów obronnych zmniejszyło się od 2,3% do 55,5%,

- u trzech osób wystąpił wzrost nasilenia neurotycznych mechanizmów obronnych od 25,0% do 60,6%;

- stwierdzono wzrost dojrzałych mechanizmów obronnych u czterech badanych w przedziale od 4,0% do 28,5%;

- u dwóch osób zwiększyło się na- silenie dojrzałych mechanizmów obronnych o 8,8% u jednej z nich i o 16,1% u drugiej, przy tym należy zauważyć, że wystąpiło zmniejszenie nasilenia niedojrzałych mechanizmów obronnych u tych osób kolejno o 38,5% oraz o 19,8%.

Przy użyciu Testu Uzupełniania Zdań zbadano obszary konfliktowe, a także rodzaje i nasilenie zaburzeń oraz postaw skazanych. Wyniki badań wskazują, że:

- najbardziej zaburzonym obszarem życia badanych osób jest obszar samooceny reprezentowany za pomocą postaw poczucia winy, lęku wobec własnych uzdolnień, wobec przyszłości i przeszłości oraz celów życiowych;

- drugim obszarem jest nasilenie konfliktów emocjonalnych z rodziną, reprezentowanych za pomocą postaw wobec matki, ojca i innych osób z rodziny;

- trzecim obszarem jest obszar stosunków międzyludzkich, czyli postawy wobec przyjaciół, przełożonych, kolegów i podwładnych;

- na czwartym miejscu znajduje się obszar ustosunkowania wobec płci, reprezentowany za pomocą postaw wobec kobiet i wobec życia intymnego. W tym obszarze nikt z uczestników nie wymagał pomocy terapeutycznej.

Z analizy danych techniki "Dom - Drzewo - Osoba" wynika, że:

- w kontrolnych rysunkach u dwóch badanych nie stwierdzono cech agresywności;

- u jednego badanego nie stwierdzono podejrzliwości;

- u jednego badanego ustąpiły trudności z podejmowaniem decyzji;

- u jednego badanego ustąpiły cechy niedojrzałości emocjonalnej, u kolejnego ustąpił silnie nasilony egocentryzm.

Analiza wyników testu "Narysuj rodzinę" wskazuje, że:

- po rocznej terapii u jednego badanego ustąpiło ukryte poczucie niższości oraz poczucie odrzucenia;

- u drugiego badanego zmniejszyło się nasilenie takich cech, jak nieprzystosowanie i bezradność;

- u kolejnego ustąpiło poczucie zależności i bezradności;

- jeden badany wyznaczył sobie nowe cele życiowe;

- następny badany przestał traktować rodzinę w sposób humorystyczny i instrumentalny.

Projekt, który zrealizowano w Areszcie Śledczym w Radomiu przyniósł oczekiwane efekty. Z pewnością nie są to badania reprezentatywne, mogą jednak stanowić pewną egzemplifikację skutecznych oddziaływań prowadzonych z osobami, które stosują przemoc i prezentują zachowania agresywne, w tym także osoby pozbawione wolności. Projekt był realizowany w tym kształcie przez dwa lata. Obecnie podobne działania są prowadzone, jednak w innym zakresie. Z moich obserwacji wynika, że takie działania mogą przynieść oczekiwane efekty i należy dołożyć wszelkich starań, aby mogły być one wdrażane w jak największej ilości placówek i obejmowały coraz więcej osób.

BIBLIOGRAFIA

Jedliński K., Golińska L., Karczewska M., Łabędź D., Ossowska T., Szczepańska H., Trening interpersonalny, Warszawa 2000.

Korzeniowski L., Pużyński S. (red.), Encyklopedyczny słownik psychiatrii, Warszawa 1986.

Król-Fijewska M., Trening asertywności, Warszawa 1993.

Oster G., Gould P., Rysunek w psychoterapii, Gdańsk 1999.

Siek S., Grochowska A., Wybrane metody badania osobowości, T 2, Warszawa 2001.

Zaborowski Z., Trening interpersonalny, Warszawa 1997.

K.L.

Inne z kategorii

Nowe logo i nazwa – przyszedł czas na zmiany!

27.04.2024

Niemal 30 lat istnienia, setki osób zaangażowanych w działalność i tysiące tych, którym udało...

czytaj dalej

Świadek w postępowaniu karnym

20.02.2024

Osoby pokrzywdzone przestępstwem często potrzebują wsparcia specjalistycznego,...

czytaj dalej