Świadomość społeczna w kwestii przemocy domowej
Aktualności
Niebieska Linia 4/2012
Doświadczenia z Irlandii
Rosnące w ostatnich latach w Irlandii zainteresowanie przemocą doprowadziło m.in. do ujawnienia ogromnej liczby przypadków przemocy wobec dzieci w instytucjach związanych z kościołem katolickim. Unaocznienie tego problemu rozpoczęło wprowadzanie licznych działań antyprzemocowych. Okazuje się, że są one specyficzne dla poszczególnych kultur, narodowości oraz osadzone w konkretnym kontekście historyczno-politycznym.
Aktywne działania na rzecz kobiet pojawiły się w Irlandii ponad 30 lat temu. Tworzone są stowarzyszenia, wprowadzane reformy prawne i świadczenia dla kobiet, które padły ofiarami gwałtów lub przemocy ze strony bliskiej osoby. Według ankiety przeprowadzonej w 2002 r., więcej niż cztery na dziesięć kobiet zgłosiło jakąś formę molestowania czy napaści seksualnej w ciągu ich życia1.
Faza I: W latach 80. i 90. ubiegłego wieku kładziono nacisk na szerzenie świadomości, iż kwestia przemocy faktycznie istnieje, domagając się od rządu wsparcia w sprawie otwierania schronisk dla kobiet. Zwracano uwagę na umniejszanie znaczenia spraw związanych z przemocą domową w sądach2 i słabość w skazywaniu sprawców gwałtów. Pierwsze Centrum Kryzysowe ds. Gwałtu zostało otwarte w Irlandii w 1979 roku. Międzynarodowa Konferencja Praw Człowieka w Wiedniu (1993), podobnie jak Czwarta Światowa Konferencja w sprawie Kobiet w Pekinie (1995), miały ogromne znaczenie w propagowaniu działań mających na celu uznanie przemocy wobec kobiet jako części polityki społecznej. Dodatkowo, aby zwalczyć mity i uprzedzenia związane z przemocą domową, w 1 995 r. w ramach narodowej kampanii uświadamiającej założono organizację Women's Aid3.
Faza II: Od połowy lat 90. do 2001 r. większy nacisk położono na działalność organizacji publiczno-prywatnych, tj. grup roboczych (Task Forces), komitetów regionalnych pod kierownictwem systemu opieki zdrowotnej i Komisji Koordynacyjnych oraz na przeprowadzenie zmian prawnych (Domestic Violence Act, 1996). Dokonano wnikliwej analizy, biorąc pod uwagę złożoność tych kwestii oraz specjalistyczne kompetencje w koordynowaniu i ochronie danych osobowych. Towarzyszyła temu świadomość, że niektóre z wcześniej zaproponowanych reform się nie sprawdziły. Na działania antyprzemocowe silnie wpłynęło Europejskie Lobby Kobiet, które wprowadziło obserwację przypadków przemocy wobec kobiet i zachęcało do międzynarodowej wymiany sposobów radzenia sobie z problemem przemocy4. Zaangażowanie Irlandii w inicjatywy i programy DAPHNE otworzyło drogę do sektora nowych rozwiązań, chociaż nie pociągało to za sobą wprowadzenia ich w Irlandii. Rada Europy z kolei wpłynęła na wyznaczanie standardów i monitorowanie danych dotyczących przypadków przemocy.
W pierwszej dekadzie XXI w. nastąpiła wyraźna zmiana: organizacje, które dotychczas nie łączyły przemocy z aspektem ekonomicznym, zaczęły podkreślać kwestie związane z handlem kobietami, prostytucją oraz zwróciły uwagę na ignorowanie kwestii dziecięcych5. Duże zainteresowanie przemocą wobec kobiet i dziewcząt spowodowało ujawnienie masowej liczby przypadków seksualnej, fizycznej i psychicznej przemocy wobec chłopców i dziewcząt w instytucjach związanych z kościołem katolickim6. Prawie 1000 dorosłych osób złożyło zeznania w irlandzkiej komisji badającej przypadki seksualnego wykorzystywania dzieci (CICA -Commission to lnquire into Child Abuse).
Faza III: Dzięki działalności organizacji kobiecych rząd zauważył, że zmniejszenie przemocy wobec kobiet było związane z bardziej strategicznym podejściem. To doprowadziło do rozpoczęcia kolejnej fazy. W 2007 r. Krajowe Biuro ds. Zapobiegania Przemocy Domowej, Seksualnej i ze względu na Płeć powołało do życia Cosc (Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Przemocy; z irlandzkiego cosc" -stop", zapobiegać"). Zadaniem nowo powołanej instytucji stało się szerzenie w całej Irlandii świadomości na temat różnego rodzaju przemocy ze względu na płeć. Propozycje zaprezentowane przez Cosc były bardzo szczegółowe i mocno skupiały się na zjawisku przemocy, proponując o wiele szerszy zakres rozwiązań od tych stosowanych do tej pory7. Wszystkie propozycje zostały zawarte w Narodowej Strategii Przeciwdziałania Przemocy Domowej, Seksualnej oraz ze względu na Płeć (National Strategy of Domestic, Sexual and Gender-based Violence) (2010-2014), a podstawowe zasady organizowania i prowadzenia kampanii uświadamiających zostały uzgodnione przez Narodowy Komitet Sterujący ds. Przemocy wobec Kobiet (National Steering Committee on Violence against Woman).
W styczniu 2009 r. Cosc rozpoczął swoją pierwszą radiową, telewizyjną i internetową kampanię reklamową zatytułowaną Twoje milczenie karmi przemoc". Po zakończeniu głównych działań akcję wciąż kontynuowano, wysyłając plakaty formatu A4 do instytucji rządowych, takich jak posterunki policji czy sądy. Celem kampanii było zwiększenie świadomości osób w otoczeniu ofiar oraz informowanie ich, że odgrywają znaczącą rolę w przerwaniu przestępstw, a także informowanie świadków, w jaki sposób powinni podejmować bezpieczne i właściwe działania. Podjęte przez Cosc kroki miały na celu także zwiększenie świadomości dotyczącej dostępności różnych form pomocy osobom dotkniętym przemocą.
Główne zmiany w działaniach:
• decyzja o skupieniu kampanii podnoszących świadomość nie na ofiarach, tylko na sprawcach i świadkach oraz rozważenie wykorzystania takich kampanii jako środka prewencyjnego8;
• wykorzystanie przez Cosc profesjonalnych środków komunikacji;
• oparcie komunikacji na dowodach, co sprawiło, że wielu ludzi jest świadomych problemu przemocy domowej oraz tego, że jest ona przestępstwem;
• rozpoczęcie walki z biernymi obserwatorami oraz świadkami przemocy domowej i seksualnej.
Dodatkowo podjęto działania mające na celu zwalczenie mitu, iż przemoc dotyczy tylko klasy biednej i robotniczej.
Podczas kampanii opublikowano serię plakatów Twoje milczenie karmi przemoc", z których pierwsza część została przygotowana na warsztatach wwiezieniu przez osoby skazane za przestępstwa na tle seksualnym. Irlandzki Zarząd Opieki Zdrowotnej (The Health Service Executive - instytucja podlegająca Departamentowi Zdrowia) finansuje bezpośrednio najważniejsze organy zajmujące się zwalczaniem przemocy i jest głównym źródłem finansowania organizacji pozarządowych zajmujących się tym problemem9.
W 2010 r. działało w Irlandii około 40 instytucji dających schronienie i wsparcie ofiarom przemocy oraz około 20 Centrów Kryzysowych ds. Gwałtu. Mimo braku strategicznych regionalnych planów, okazuje się, że w każdym z 26 hrabstw jest przynajmniej jedna taka instytucja, a w miejscach bardziej zaludnionych jest ich nawet kilka. Słabo zaludnione obszary dla celów finansowych łączone są w jeden większy, natomiast w gęsto zaludnionych (jak np. Donegal), z powodu dużych odległości, finansowanych jest kilka instytucji.
Narodowa Sieć Schronisk dla Kobiet i Instytucji Wspierających (The National Network of Women's Refuges and Support Services) nazywana SAFE Ireland przeprowadza różnego rodzaju kampanie na rzecz wzrostu świadomości wśród swoich członków - 20 schronisk i 21 instytucji wspierających kobiety-ofiary przemocy domowej. Placówki te systematycznie tworzą statystyki i funkcjonują jako organ reprezentacyjny. Szacuje się, że w 2009 r. około 7000 kobiet skorzystało z ich pomocy. Oprócz finansowania instytucji zajmujących się przemocą domową, w 2010 r. państwo przeznaczyło również dotacje w wysokości 586 tys. euro dla Ruhamy - organizacji religijnej dla kobiet, które są lub były zmuszane do prostytucji bądź padły ofiarami handlu w celach seksualnych10.
Finansowanie Cosc, który znajduje się pod auspicjami Departamentu Sprawiedliwości, zwiększyło się o około 9% do 2012 r. Wynikiem działań oszczędnościowych rządu w latach 2009-2011, było zmniejszenie przez Zarząd Opieki Zdrowotnej dotacji dla wszystkich instytucji. Cięcia te spowodowały protesty kilku pozarządowych organizacji.
TABELA 1. Finansowanie przez Zarząd Opieki Zdrowotnej instytucji zwalczających przemoc ze względu na płeć w Irlandii
Rok
Instytucja
Wysokość dotacji (w euro)
2010
20 schronisk i 25 instytucji
wspierających (włączając SAFE Ireland)
14 790 586
2010
16 Centrów Kryzysowych ds. Gwałtu i Irlandzka Sieć Kryzysowa ds. Gwałtu (Rape Crisis Network Ireland) (RCNI)
4 845 348
Wybrane irlandzkie akcje oraz kampanie podnoszące świadomość społeczną
Każdego roku Cosc wspiera i dofinansowuje państwowy system informowania oraz zwiększania świadomości społecznej, zapewniając dotacje dla organizacji pozarządowych na przeprowadzenie kampanii. Tematem głównym w 2011 r. była przemoc wobec mniejszości narodowych i społeczności migracyjnych, natomiast motywem przewodnim kampanii na 2012 r. jest przemoc wobec osób starszych, a jej grupą docelową są zarówno osoby starsze, jak i ich opiekunowie. Przeprowadzona została także kampania na rzecz pogłębiania świadomości studentów na temat przemocy. Zorganizowano ją z pomocą samorządów studenckich irlandzkich uczelni. Ponadto, oprócz kampanii zorganizowanej przez Cosc, przeprowadzone zostały także inne akcje:
• The Other Hali Campaign (2011) (www.theother-half.ie) - Kampania Białej Wstążki" wspierana przez Cosc i męskie organizacje, które zachęcały mężczyzn do wyrażenia protestu przeciwko przemocy (kampania przygotowana we współpracy z Irlandzką Siecią Kryzysową ds. Gwałtu oraz SAFE Ireland);
• 2ln2you (2011) - kampania radiowa, której grupą docelową były młode kobiety w związkach, w których potencjalnie może się pojawić albo faktycznie pojawia się przemoc; kampania zorganizowana przez Women's Aid;
• Medical and social work professionals awereness campaign (2011) - kampania polegała na rozdaniu tysięcy małych karteczek lekarzom pierwszego kontaktu, ośrodkom zdrowia, pracownikom socjalnym i pielęgniarkom, które potem miały być przekazywane pacjentom, u których widoczne były skutki przemocy bądź napaści seksualnej. Kampania częściowo finansowana przez Cosc;
• Womens Ad (25.11-10.12.2011) - 16 dni akcji przeciwko przemocy wobec kobiet;
• Schools Programmes - Departament Edukacji rozważa wprowadzenie zajęć antyprzemocowych do programu nauczania;
• 13 innych programów adresowanych do sprawców przemocy seksualnej (finansowanych ze środków Cosc).
Możliwości implementacji do innych krajów
Idea przenoszenia pomiędzy krajami właściwych działań antyprzemocowych jest już sama w sobie problematyczna, gdyż działania te są zazwyczaj specyficzne dla poszczególnych języków, narodowości czy grup etnicznych, dla kontekstu kulturowego i religijnego oraz historycznych i politycznych okoliczności. W konsekwencji dane wzorce postępowania często nie sprawdzają się w momencie wyciągnięcia ich ze środowiska, w którym zostały stworzone. Tabela 2 pokazuje, że istnieją ogromne różnice pomiędzy skalą i poziomem rozwoju infrastruktury pomiędzy Irlandią, Grecją i Wielką Brytanią. Ponadto, według zasady subsydiarności w Unii Europejskiej, można się sprzeczać, że działania takie funkcjonują na poziomie krajowym i dlatego najlepiej zostawić je pod opieką państw członkowskich. Natomiast perspektywy, polityki, metodologie, sposoby podejścia oraz podstawy pojęciowe nie są ani specyficzne dla danego kraju, ani nie kłócą się z zasadą subsydiamości.
TABELA 2. Porównania schronisk dla kobiet i miejsc noclegowych w trzech krajach europejskich (2010)
Kraj
Liczba schronisk dla kobiet
Liczba miejsc noclegowych
Liczba miejsc potrzebnych
Liczba miejsc brakujących
Liczba miejsc na 10 tys. osób (wg danych WAVE - Women Against Violence Europę)
Liczba miejsc na 10 tys. osób (wg danych Rady Europy)
Wielka Brytania
685
3800
5043
1153
0.77
0.60
Irlandia
20
141
424
283
0.33
0.30
Grecja
10
201
1096
805
0.18
0.18
Standard (Rada Europy)
1 miejsce na 10 tys. mieszkańców
Źródło: Uzyskane od WAVE (2010) Country Report 2010, Wiedeń. Wsparte przez EU DAPHNE, Ministerstwa Austriackie, Miasto Wiedeń, Fundację Philipa Morisa oraz Radę Europy (2010)
Znaczenie wiązania perspektyw antyprzemocowych Wielkiej Brytanii z polityką Irlandii nie może być lekceważone. W Wielkiej Brytanii jest więcej osób pochodzenia irlandzkiego niż w samej Irlandii. W obydwu krajach używa się tego samego języka, a brytyjskie media są szeroko rozpowszechnione w Irlandii. Irlandzcy urzędnicy państwowi i organizacje pozarządowe regularnie badają brytyjską politykę, aby nauczyć się czegoś nowego, ale co mogłoby się sprawdzić w lokalnym środowisku. W przeszłości kobiety z Irlandii często szukały schronienia w Anglii i Szkocji. Migracje w drugą stronę były rzadszym zjawiskiem.
Standardy podejścia do sposobu zapobiegania przemocy wyznaczone w dokumencie Stop przemocy wobec kobiet (2011) zmniejszają niebezpieczeństwo wyboru projektów na arbitralnej, losowej bądź nepotycznej podstawie. Dlatego warto o nich dyskutować i popracować nad podobnymi rozwiązaniami w Irlandii.
Brytyjskie doświadczenia z obszaru edukacji społecznej pokazują, iż duże znaczenie ma edukacja już 13-letnich dziewczynek i chłopców (projekt NIA - www.niaendingviolence.org.uk oraz projekt This is Abuse - www.thisisabuse.direct.gov.uk). Odpowiada to prawom, jakie posiadają dziewczynki, zapisanym w ONZ-owskiej Deklaracji Pekińskiej oraz Platformie Działania (1995). Co zaś tyczy się chłopców, wyniki projektu NIA są ciekawe pod kilkoma względami. Sposób podejścia do chłopców był zarówno krytyczny, jak i opiekuńczy. Pozwoliło im to na bezpieczne mówienie o nastawieniu do pornografii czy związków, a jednocześnie na nietolerowanie przemocy.
Debata polityczna
Delikatna struktura sektora usług antyprzemocowych, związane z tym partnerstwo publiczno-prywatne, sieci oraz przedstawicielstwa, stanowią znaczący społeczny kapitał, który narastał przez ponad dwie dekady. W odróżnieniu od kapitału finansowego czy bankowego, nie zebrano mienia, z rozwagą zarządzano funduszami, sektor wzbudza publiczne zaufanie, a większość usługodawców, osób planujących oraz analityków stanowią kobiety.
Od 2008 r. kryzys ekonomiczny w dużym stopniu wpłynął na wszystkie działania antyprzemocowe. Podlegający Departamentowi Zdrowia Zarząd Opieki Zdrowotnej zmniejszył dotacje dla usług indywidualnych, a główne finansowanie organizacji SAFE Ireland zostało zniesione
w 2011 r. Dodatkowo irlandzkie Centra Kryzysowe ds. Gwałtów straciły główne fundusze, z których finansowane było także monitorowanie wszystkich działań. W obu przypadkach wiele osób straciło pracę11.
Pomimo badań, nie wypracowano żadnego consensusu w sprawie możliwych działań, które mogłyby zostać podjęte w związku z nękaniem kobiet i mężczyzn podczas spraw sądowych dotyczących gwałtów. Narodowa Strategia Przeciwdziałania Przemocy Domowej, Seksualnej oraz ze względu na Płeć (2010-2014) zawiera wiele zobowiązań, mających na celu zmniejszenie nękania w przypadkach przemocy domowej i seksualnej. Propozycje pomocy w minimalizacji tego zjawiska zostały opracowane przez specjalny komitet powołany przez Cosc, reprezentujący państwowy sektor prawny.
Niektóre organizacje pozarządowe zajmujące się osobami upośledzonymi obawiają się, iż osoby z zaburzeniami umysłowymi, autyzmem, chorobami umysłowymi czy uszkodzeniem mózgu nie są w pełni chronione przed różnymi formami napaści seksualnej. Dlatego też problem przemocy seksualnej wobec osób upośledzonych został wybrany jako główny cel wszystkich działań w roku 2013.
Konsorcjum organizacji rozwojowych stworzyło konsorcjum zajmujące się problematyką przemocy ze względu na płeć (The Gender based Violence Consortium) (www.gbv.ie). Jego zadaniem, oprócz innych działań, jest organizowanie wystaw oraz prowadzenie naukowej biblioteki w krajach rozwijających się w celu zwalczania przemocy wobec kobiet, wykorzystywania gwałtu jako narzędzia wojny oraz udziału kobiet w konfliktach zbrojnych. Departament Spraw Zagranicznych także przyłączył się do tej inicjatywy. Niestety tematy te rzadko poruszane są podczas większych, publicznych dyskusji.
Tłumaczenie: Jarema Pyziak
Publikacja przygotowana w ramach projektu Awareness raising activities to fight violence against women and girls". Raporty ze wszystkich uczestniczących w konferencji krajów - w tym Polski - są dostępne na stronie http://ec.europa.eu/justice/gender-eq-uality/tools/good-practices/review-seminars/violence_en.htm.
Przypisy
1 H. McGee et alia (2002). The Savi Report-Sexual Abuse and Violence in Ireland, Dublin Rape Crisis Centre and Royal College of Surgeons, Dublin.
2 J. Fagan (1996). The Criminalisation of Domestic Violence: Promises and Limits, National Institute if Justice, US. An NIJ Research Report.
3 Kelleher P., O'Connor M. (1995). Making the Links - Towards an integrated strategy for the elimination of violence against women in intimate relationhips with men, Women's Aid, Dublin.
4 EWL (2001). Towards a Common European Framework to Monitor Progress in Combating Violence Against Women, Brussels sup-ported by Daphne lnitiative.
5 Conroy P. (2004). Trafficking in unaccompanied minors - Ireland, IOM, Dublin.
6 Commission to Inąuire into Child Abuse, Finał Report, 2009, Dublin, vol. I-V.
7 Cosc (2008). National Strategy on Domestic Sexual and Gender-based violence, Summary of Submissions to Cosc, Department of Justice and Law Reform, Dublin, pp. 4-7.
8 Cosc (2011). Awareness Raising Grant Scheme 2011 relating to domestic, sexual and gender-based violence, Guidance Manuał for Grant Applicants 2011, Dublin.
9 Health Service Executive (2011) Annual Report 2010, Appendix 1. Revenue Grants and Other Grants funded by the Govemment Departments/State Agencies.
10 Dane udostępnione przez Anti-Human Trafficking Unit of the Department of Justice and Equality.
11 Council of Europę (2010).Protecting women against violence Analytical study of the results of the third round of monitoring the implementation of Recommendation Rec (2002) 5 on the protection of women against violence in Council of Europe Member States, Strassburg.
Inne z kategorii
Działalność sieci Ośrodków Pomocy Osobom Pokrzywdzonym Przestępstwem w języku migowym
23.02.2024
Na naszym kanale na YOU Tube osoby niesłyszące znajdą informację...
czytaj dalej
Procedura Niebieskie Karty
19.02.2024
W 2023 roku procedura "Niebieskie Karty" została wzbogacona o kilka nowych elementów.
... czytaj dalej
