O projekcie

Dlaczego warto wprowadzić algorytmy postępowania w przypadkach przemocy?

Według raportu WHO (Global and regional estimates of violence against women: prevalence and health effects of intimate partner violence and non-partner sexual violence, 2013) przemoc wobec kobiet osiagnęła rozmiary światowej epidemii - 35% kobiet na świecie doświadcza przemocy w ciągu swego życia, w 6 na 7 przypadków sprawcą przemocy fizycznej lub seksualnej jest partner kobiety. W Europie środkowo-wschodniej przemocy ze strony partnera doświadcza 26% kobiet. Polskie badania pokazują, że w co piątej rodzinie dochodzi do aktów przemocy, a ponad 60% badanych wyraża przyzwolenie na bicie dzieci "w celach wychowawczych" (badania prowadzone na zlecenie Min. Pracy i Polityki Społecznej oraz Rzecznika Praw Dziecka dostępne na ich stronach www).

Znowelizowana w 2010 roku ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie zakładała, że przedstawiciele każdej ze służb, które w praktyce zawodowej stykają się z osobami doznającymi przemocy w rodzinie, będą aktywnie i profesjonalnie włączać się w system powstrzymywania przemocy i pomocy osobom pokrzywdzonym. Narzędziem do podejmowania interwencji w ujawnionych przypadkach przemocy jest procedura Niebieskie Karty (NK). Rozporządzenie Rady Ministrów z 13 września 2011 roku w sprawie prowadzenia procedury Niebieskiej Karty (NK) zobowiązało przedstawicieli pięciu służb do wszczynania tej procedury: policjantów, pracowników socjalnych, przedstawicieli ochrony zdrowia, oświaty i gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych.

Konieczność stosowania procedury NK jest dla pracowników oświaty i ochrony zdrowia zadaniem nowym (pozostałe służby stykały się już z tą procedurą wcześniej). Raporty z realizacji procedury pokazują wyraźną dysproporcję pomiędzy zaangażowaniem w procedurę policjantów i pracowników socjalnych a pracowników oświaty i ochrony zdrowia. Wg sprawozdania z realizacji ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie za 2012 roku (dostępne na stronie MPiPS) w całej Polsce w 2012 roku wszczęto 63.820 procedur NK (poprzez wypełnienie formularza "NK – A"), w tym: Policja 50,2 tys., pomoc społeczna 10,2 tys., przedstawiciele ochrony zdrowia – 491 i oświaty – 1.473. Np. w 300-tysięcznym Opolu do zespołu interdyscyplinarnego ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie trafiła jedna NK od lekarza, a od nauczycieli - ani jedna. W 300-tysięcznym Białymstoku nauczyciele wypełnili dwie NK, a lekarze - ani jednej. Również raport z kontroli przeprowadzonej przez Najwyższą Izbę Kontroli w 2012 roku pokazuje, że najniższy odsetek przesyłanych do zespołów interdyscyplinarnych NK stanowiły pochodzące od przedstawicieli ochrony zdrowia. W 14 objętych kontrolą ośrodkach pomocy społecznej przedstawiciele ochrony zdrowia ujawnili zaledwie cztery przypadki przemocy w rodzinie, przy czym trzy zostały ujawnione w jednej z jednostek.

Rozmowy z przedstawicielami tych grup zawodowych pozwoliły zdiagnozować kilka barier, które stoją za takim stanem rzeczy. Jedną z nich jest brak obiektywnych przesłanek do podjęcia decyzji o wszczynaniu procedury NK i/lub podejmowaniu innych działań. Gdy podobną trudność diagnostyczno-decyzyjną zgłosili funkcjonariusze Policji eksperci z "Niebieskiej Linii", Fundacji Dzieci Niczyje i Komendy Głównej Policji opracowali kwestionariusz do diagnozowania ryzyka eskalacji przemocy i wynikający z tego algorytm postepowania dla policjantów. Narzędzia te zyskały b. dobre oceny w pilotażu przeprowadzonym w woj. lubuskim i od 2014 roku obowiązują policjantów w całej Polsce. Na bazie tych doświadczeń chcemy opracować i przepilotować podobny zestaw narzędzi dla pracowników ochrony zdrowia i oświaty.

Przewidujemy, że zastosowanie narzędzia ułatwi pracownikom ochrony zdrowia i oświaty podjęcie właściwej decyzji co do sposobu postępowania wobec dziecka, jak i dorosłej ofiary przemocy w rodzinie, a w konsekwencji przyczyni się do zapewnienia skuteczniejszej pomocy i bezpieczeństwa tym osobom. Zgodnie bowiem z definicją "algorytm ma przeprowadzić system z pewnego stanu początkowego do pożądanego stanu końcowego".

Dodatkowym argumentem jest fakt, że stworzenie i wdrożenie narzędzia do szacowania ryzyka przemocy wobec kobiet i dzieci jest wymogiem Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej (Polska podpisała ją 18 grudnia 2012 r., ratyfikacja jest spodziewana w 2014 roku).

Zakres projektu

1. Przeprowadzenie 4 grup fokusowych

Celem badania będzie rozpoznanie potrzeb przedstawicieli oświaty i ochrony zdrowia związanych z usprawnieniem systemu przeciwdziałania przemocy oraz opracowanie kwestionariusza diagnostycznego i algorytmu działania. Badanie pozwoli na pozyskanie opinii przedstawicieli obu grup zawodowych.

Uczestnicy: około 40 osób (przedstawiciele oświaty oraz przedstawiciele ochrony zdrowia). Obie grupy zawodowe będą poszukiwać odpowiedzi na następujące pytania:

• Analiza potrzeb i oczekiwań przy rozpoznawaniu przemocy w rodzinie.

• Jakie pytania są szczególnie ważne przy rozpoznawaniu przemocy w rodzinie?

• Jakie procedury i strategie praktycznego działania powinny być przedstawiane w algorytmach postępowania?

• Jakie rozwiązania organizacyjne i jakie formy współpracy osób i instytucji powinny być przedstawiane i wdrażane w związku usprawnieniem systemu przeciwdziałania przemocy domowej w służbie zdrowia i oświacie?

Do pobrania: Raport z badań fokusowych

2. Opracowanie kwestionariuszy szacowania ryzyka zagrożenia przemocą w rodzinie oraz algorytmów postępowania pracownika oświaty i ochrony zdrowia

Zespół ekspertów złożonych z przedstawicieli wskazanych grup zawodowych oraz specjalistów w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie z naszej organizacji oraz innych organizacji i podmiotów pracujących w tym obszarze, opracuje kwestionariusz i algorytmy/procedury postępowania.

3. Pilotaż algorytmów postępowania i kwestionariuszy do szacowania zagrożenia przemocą

Pilotaż pozwoli na sprawdzenie przydatności zawartych w kwestionariuszu pytań i kafeterii możliwych odpowiedzi pod kątem ich czytelności dla badanych, trafności odpowiedzi czy też pod względem liczby pytań, na które respondenci nie udzielili odpowiedzi. Działanie to pozwoli przetestować poprawność tych narzędzi oraz wykluczyć ewentualne błędy. W pilotażu weźmie udział po 30 osób z każdej grupy zawodowej, o zróżnicowanych miejscach pracy - placówki oświaty różnych poziomów od przedszkola do szkół ponadgimnazjalnych, poradnie lekarskie rejonowe, oddziały szpitalne dla dzieci i dorosłych, oddziały ratunkowe itd.. Uczestnicy wezmą udział w jednodniowym seminarium warsztatowym wdrażającym do używania narzędzi. Pilotaż będzie trwał 6 miesięcy.

5. Opracowanie wniosków z pilotażu

6. Konferencja podsumowująca pilotaż

Podczas konferencji przedstawimy niezbędne rekomendacje do wdrożenia algorytmów i kwestionariuszy działania. Narzędzia wraz z opisem metodyki stosowania zostaną upowszechnione wśród pracowników oświaty i ochrony zdrowia poprzez publikację w prasie branżowej oraz serwisy internetowe.

7. Upowszechnianie opracowanych narzędzi i rezultatów ich stosowania

Zakładane główne rezultaty projektu

W wyniku realizacji projektu powstaną dwa narzędzia do diagnozowania i reagowania na przypadki przemocy możliwe do wykrycia w praktyce pracy pracowników ochrony zdrowia i pracowników oświaty. Narzędzia te zostaną przepilotowane i wystandaryzowane z innymi podobnymi narzędziami oraz dalszymi procedurami (w tym procedurą "Niebieskich Kart").

Beneficjanci ostateczni – pracownicy oświaty i ochrony zdrowia dostaną narzędzia, które pozwolą na usprawnienie systemu pomocy ofiarom przemocy domowej.

Dla beneficjantów pośrednich, czyli ofiar przemocy, realizacja zadania będzie oznaczała polepszenie poziomu udzielanej im pomocy. Można oczekiwać, że wpłynie to korzystnie na sytuację osób pragnących przerwać przemoc, której doświadczają.