Przemoc domowa – to nie moja sprawa?

OPOPP

26.02.2021

Czytelniku, jestem przekonana, że znasz kogoś, kto w tym momencie doświadcza przemocy domowej, ale nie zdajesz sobie z tego sprawy. Dlaczego? To proste. Po pierwsze, oznaki przemocy domowej często nie są oczywiste i jednoznaczne. Po drugie, przemoc domowa to zwykle skrzętnie ukrywany problem. Po trzecie, wielu z nas nadal postrzega przemoc domową jako prywatną sprawę, a osoby jej doświadczające często spotykają się z niedowierzaniem, pogardą lub murem obojętności ze strony otoczenia1.

Jak rozpoznać, że ktoś w naszym kręgu przyjaciół, znajomych lub rodziny może doświadczać przemocy domowej? Poniżej kilka sugestii:

! Strach. Osoba doświadczająca przemocy domowej może sprawiać wrażenie bycia w ciągłym strachu przed partnerem. Może objawiać się to niechęcią do podejmowania własnych decyzji, brakiem własnego zdania, unikaniem wszystkiego, co mogłoby zdenerwować partnera, nadmierną chęcią przypodobania się partnerowi itp.

! Izolacja. Osoba poszkodowana przemocą domową może nagle utracić lub zacząć unikać kontaktu z osobami bliskimi i przyjaciółmi. Swobodna rozmowa telefoniczna lub spotkanie może stać się trudnelub wręcz niemożliwe z powodu ciągłej, przytłaczającej obecności partnera w tle. Kontakty z osobą doświadczającą przemocy mogą wydawać nam się krótkie i powierzchowne, a zachowanie jej partnera w naszej obecności może stać się tak problematyczne i krępujące, że sami zaczniemy unikać spotkań lub wizyt u osoby doświadczającej przemocy. Możemy też wręcz usłyszeć od sprawcy, że nasza obecność nie jest mile widziana, bo mieszamy się w nie swoje sprawy i próbujemy rozbić związek.

! Kontrola. Osoba doświadczająca przemocy domowej jest pod ciągłym nadzorem i kontrolą ze strony sprawcy przemocy. Może objawiać się to na przykład nieustającymi, sprawdzającymi telefonami i wiadomościami od partnera. Osoba dotknięta przemocą domową może też cały czas nerwowo sprawdzać telefon, nawet w sytuacji, w której nie wypada tego robić. Oznaką kontroli często jest także ograniczanie obecności w mediach społecznościowych lub np. wspólne z partnerem konto czy profil.

! Krytyka. Partner przemocowy często otwarcie lub w zawoalowany sposób krytykuje swoją ofiarę w obecności innych osób. Często taka krytyka może przybierać formę niewybrednych żartów, subtelnych docinków lub seksualnych sugestii.

! Zazdrość. Osoba doświadczająca przemocy domowej jest często oskarżana o zdradę przez partnera stosującego zachowania przemocowe. Często w takie oskarżenia wplątywane są osoby trzecie, a sprawca chętnie przedstawia siebie jako ofiarę rzekomych zdrad czy wręcz osobę poszkodowaną rzekomą przemocą domową.

! Zmiany. Osoba doświadczająca przemocy w domu może nagle zmienić swoje zachowanie, wygląd, sposób bycia, ubiór czy podejście do używek. Często takie osoby zaczynają cierpieć na depresję, co może objawiać się stanem ciągłego smutku, brakiem energii i radości życia, porzuceniem zainteresowań lub nauki, wycofaniem się z życia towarzyskiego itp. Przemoc domowa może sprawić, że osoba jej doświadczająca nagle z duszy towarzystwa stanie się przysłowiową szarą myszką, może też zmienić styl ubierania się na konserwatywny lub nieodpowiedni do pory roku, np. gruby szal w lecie może ukrywać siniaki lub ślady duszenia. Osoby dotknięte przemocą domową mogą również zacząć nadużywać alkoholu, narkotyków lub lekarstw, aby poradzić sobie z sytuacją, w której się znalazły. W związku przemocowym osoby poszkodowane mogą również być zmuszane do używania środków odurzających przez sprawcę.

! Obrażenia. Przemoc domowa może, ale nie musi oznaczać przemocy fizycznej. Często sprawca zastosuje przemoc fizyczną w taki sposób, że nie pozostawia ona widocznych obrażeń, które same w sobie są bardzo oczywistym i jednoznacznym objawem przemocy domowej. Zwracajmy więc uwagę na obrażenia, które mogą być przez osobę poszkodowaną ubiorem, makijażem lub ciemnymi okularami.

! Wymówki. Ze strachu przed sprawcą osoba dotknięta przemocą może brać na siebie odpowiedzialność za zachowanie sprawcy lub tłumaczyć jego agresywne zachowania swoją nieporadnością czy popełnianymi błędami. Często też sposób, w jaki osoba doświadczająca przemocy tłumaczy obecność obrażeń, np. siniaków, zadrapań, złamań itp., może być zupełnie nielogiczny lub niewiarygodny. Możemy więc regularnie słyszeć, że bliska nam osoba nabawiła się siniaków i śladów duszenia na szyi, wpadając na szafę lub wchodząc po raz setny na drzwi.

! Aluzje. Otworzenie się przed bliskimi i dojrzewanie do szukania pomocy jest często długotrwałym procesem, a osoba doświadczająca przemocy musi przezwyciężyć strach, wstyd, poczucie winy i odpowiedzialności za to, jak jej sytuacja może obciążyć bliskich. Dlatego też często osoby poszkodowane przemocą sygnalizują w zawoalowany sposób, że coś jest nie tak. Partner stosujący przemoc może więc być porywczy, zestresowany lub mieć trudny charakter. Czasami osoba pokrzywdzona może też wspomnieć o doświadczanej ze strony partnera przemocy seksualnej.

! Ogólniki. Ze strachu przed sprawcą przemocy, osoba jej doświadczająca może przestać przekazywać nam jakiekolwiek informacje o tym, jak układa się jej związek z partnerem. Możemy więc usłyszeć stwierdzenie, że wszystko jest w porządku, żądanie, aby się nie wtrącać w nie swoje sprawy lub pytanie, o co nam w ogóle chodzi. Często osoba dotknięta przemocą domową będzie w obecności przemocowego partnera unikać rozmów o wszystkim, co może dotyczyć własnej przeszłości lub byłych partnerów. Zwykle prowadzi to bowiem do kolejnych zarzutów o zdradę lub krytykowania ze strony sprawcy przemocy.

Co możemy zrobić, jeśli mamy obawy, że bliska nam osoba doświadcza przemocy domowej? Jak wspierać, aby nie zaszkodzić? Poniżej garść informacji dla rodziny i przyjaciół osób dotkniętych przemocą domową.

1. Pamiętaj o tym, jakie niebezpieczeństwo niesie ze sobą przemoc domowa: trzy Polki tygodniowo giną w wyniku doświadczanej przemocy. Upewnij się, że wsparcie, jakiego chcesz udzielić osobie bliskiej dotkniętej przemocą domową nie pogorszy jej sytuacji i nie narazi jej na większe niebezpieczeństwo ze strony sprawcy. Pomyśl: czy to, w jaki sposób wspierasz osobę bliską jej pomaga czy szkodzi?

2. Zastanów się, co czuje osoba dotknięta przemocą domową – zwykle to strach, wstyd, poczucie winy i odpowiedzialności za zachowanie sprawcy, brak nadziei na lepszą przyszłość, poczucie uzależnienia od sprawcy i bycia w sytuacji bez wyjścia.

3. Pamiętaj, że osobie doświadczającej przemocy domowej zwykle bardzo trudno otworzyć się przed najbliższymi, dlatego warto zastanowić się, jak wyrazić nasze obawy i troskę o nią i zapytać o sytuację w bezpośredni, ale jednocześnie delikatny i bezpieczny sposób.

4. Nie oceniaj. Nie obwiniaj. Nie mów, że osoba poszkodowana i sprawca przemocy są siebie warci.Odpowiedzialność za przemoc domową leży tylko i wyłącznie po stronie sprawcy.

5. Powiedz: Wierzę Ci. To nie Twoja wina. Nie jesteś sam/sama.

6. Nie krytykuj decyzji osoby dotkniętej przemocą. Nie pytaj, kiedy odejdzie od sprawcy lub dlaczego wraca do przemocowego związku. Nie namawiaj do odejścia od sprawcy – pamiętaj, że zdecydowana większość ofiar morderstw, które są pokłosiem przemocy domowej ginie w ciągu 18. miesięcy po rozstaniu. Pamiętaj, że odejście od sprawcy jest decyzją, którą może podjąć tylko osoba doświadczająca przemocy.

7. Nie zapominaj, że jednym z celów sprawcy przemocy domowej jest stopniowe odcięcie partnerki lub partnera od przyjaciół i rodziny. Postaraj się pozostać w bezpiecznym kontakcie i bądź źródłem moralnego wsparcia dla osoby będącej w przemocowym związku. Pamiętaj, że wychodzenie z sytuacji przemocy jest często długotrwałym procesem. Daj osobie bliskiej czas na bezpieczne podejmowanie decyzji. Nie naciskaj.

8. Przekaż osobie dotkniętej przemocą numery telefonów zaufania, pod które zadzwoni, kiedy będzie na to gotowa (np. Poradnia telefoniczna Niebieska Linia 22 668-70-00, lub całodobowyy telefon zaufania dla osób mieszkających w Wielkiej Brytanii 0808 2000 247).

9. Mediacja nie jest odpowiednim i bezpiecznym rozwiązaniem w przypadkach przemocy domowej. Pod żadnym pozorem nie staraj się negocjować ze sprawcą. Nie wchodź w rolę mediatora, bo możesz pogorszyć sytuację ofiary i narazić ją na większe ryzyko doznania krzywdy ze strony sprawcy przemocy. 10. W razie niebezpieczeństwa, natychmiast zadzwoń na Policję. Pamiętaj, interwencja Policji może uratować życie osoby dotkniętej przemocą domową.

__________________________

Joanna Szuryn – specjalistka ds. przeciwdziałania przemocy domowej, autorka bloga trzypolki.pl, kieruje multidyscyplinarnym zespołem, który w holistyczny sposób wspiera rodziny dotknięte przemocą domową. Mieszka i pracuje w Wielkiej Brytanii.

Źródła online:

1 Tekst pochodzi z bloga trzypolki.pl i jest przedrukowany za zgodą Autorki bloga.