Seks ma swoje prawa

Niebieska Linia 1/2012

Teoretycznie każdy wie, co to znaczy seks i czym jest seksualność, ale co kryje się pod pojęciami: zdrowie seksualne, edukacja seksualna czy też prawa seksualne, nie jest już wcale takie oczywiste.

Zdrowie seksualne

Zdrowie seksualne to integracja biologicznych, emocjonalnych, intelektualnych i społecznych aspektów życia seksualnego, ważnych dla pozytywnego rozwoju osobowości, komunikacji i miłości. Jeśli którykolwiek z tych elementów nie funkcjonuje prawidłowo, cierpią na tym także pozostałe, co może prowadzić do różnorodnych zaburzeń, kompleksów i obniżonej samooceny. Są nimi: zaburzenia zdrowia psychicznego (psychosomatyczne, depresyjne, nerwicowe itp.), poczucie niskiej wartości, konflikty i napięcia w relacjach partnerskich, drażliwość w kontaktach międzyludzkich.

Zdrowie seksualne jest szerokim pojęciem i obejmuje nie tylko problemy związane z jakością życia seksualnego, ale również zagadnienia: antykoncepcji, profilaktyki chorób nowotworowych (rak piersi, rak szyjki macicy, rak gruczołu krokowego), chorób przenoszonych drogą płciową, leczenia substytucyjnego w okresie meno- i andropauzy, pomocy profesjonalnej dla ofiar przemocy seksualnej.

Edukacja seksualna

Edukacja seksualna zdefiniowana zgodnie z wytycznymi UNESCO, to odpowiednie do wieku oraz kręgu kulturowego podejście do nauczania o płci i relacjach poprzez dostarczanie rzetelnych naukowo, realistycznych i obiektywnych informacji. Edukacja seksualna ma umożliwiać rozpoznanie swoich wartości, pomagać budować postawy i umiejętności w obszarze podejmowania decyzji, komunikacji i zmniejszania ryzyka w wielu aspektach życia seksualnego.

W celu zapewnienia uczniom dostępu do informacji i umożliwienia im rozwijania ich kompetencji interpersonalnych, program nauczania powinien zawierać szeroki zakres dostosowanych do wieku i zgodnych z wiedzą medyczną informacji dotyczących seksualności, z uwzględnieniem zagadnień rozwoju fizycznego, relacji międzyludzkich, umiejętności postaw asertywnych, antykoncepcji oraz zapobiegania chorobom przenoszonym drogą płciową. Dostęp do informacji, edukacji i usług należy do podstawowych praw człowieka przysługujących młodzieży, w szczególności do ich prawa do zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego.

Powszechna Deklaracja Praw Seksualnych

Deklarację przyjęto podczas XIV Światowego Kongresu Seksuologów w Hongkongu 26 sierpnia 1999 r. W maju 2002 r. została opublikowana przez profesora Marca Gana, prezydenta Światowego Towarzystwa Seksuologicznego, a następnie przyjęta i rekomendowana przez Światową Organizację Zdrowia w 2002 r.

Istotą deklaracji jest przekonanie, iż seksualność jest integralną częścią osobowości każdej istoty ludzkiej, zaś jej pełny rozwój zależy od zaspokojenia podstawowych ludzkich potrzeb, takich jak pragnienie kontaktu, intymności, ekspresji uczuć, przyjemności, czułości i miłości, seksualność kształtuje się w wyniku wzajemnych relacji pomiędzy osobą a strukturami społecznymi. Pełny rozwój seksualności ma zasadnicze znaczenie dla indywidualnego, międzyludzkiego i społecznego dobra.

Prawa seksualne są uniwersalnymi prawami człowieka, bazującymi na niezbywalnej wolności, godności i równości wszystkich istot ludzkich. Zdrowie, w tym także zdrowie seksualne, jest fundamentalnym prawem człowieka. W celu zapewnienia zdrowego rozwoju seksualności jednostek i społeczeństw prawa seksualne muszą być uznawane, promowane, szanowane i bronione przez wszystkie społeczeństwa wszystkimi środkami. Zdrowie seksualne zależy od uznawania, respektowania i stosowania tych praw.

I dlatego mam prawo:

• dowolności seksualnej; wolność seksualna obejmuje indywidualną możliwość wyrażania pełni potencjału seksualnego, wyklucza jednak wszelkie formy seksualnego przymusu, wykorzystywania i nadużyć w jakimkolwiek czasie i sytuacji życiowej;

• do seksualnej odrębności, integralności i bezpieczeństwa cielesnego; prawo to mówi o możliwości podejmowania niezależnych decyzji dotyczących życia seksualnego, zgodnych z własną moralnością i obowiązującą etyką; obejmuje ono również sprawowanie kontroli nad własnym ciałem i czerpanie z niego zadowolenia oraz wolność od torturowania, okaleczania i jakiejkolwiek przemocy;

• do prywatności seksualnej; obejmuje ono prawo do indywidualnych decyzji i zachowań w sferze intymnej w stopniu, w jakim nie narusza to seksualnych praw innych osób;

• do seksualnej równości; odwołuje się ono do wolności od wszelkich form dyskryminacji, niezależnie od płci, orientacji seksualnej, wieku, rasy, klasy społecznej, religii oraz fizycznej albo emocjonalnej niepełnosprawności;

• do seksualnej przyjemności; przyjemność seksualna, włączając w to zachowania autoerotyczne, jest źródłem fizycznego, psychologicznego, intelektualnego i duchowego dobra;

• do emocjonalnego wyrażania seksualności; wyrażanie seksualności obejmuje więcej niż przyjemność erotyczną lub zachowania seksualne; osoby mają prawo do wyrażania swojej seksualności poprzez komunikowanie się, dotyk, wyrażanie uczuć i miłość;

• do swobodnych kontaktów seksualnych; oznacza ono możliwość zawarcia związku małżeńskiego lub niezawierania go, przeprowadzenia rozwodu i ustanawiania innych odpowiedzialnych związków seksualnych;

• do podejmowania wolnych i odpowiedzialnych decyzji co do posiadania potomstwa; obejmuje ono prawo do decyzji o posiadaniu potomstwa, jego liczbie, różnicy wieku pomiędzy potomstwem oraz prawo pełnego dostępu do środków regulacji płodności;

• do seksualnej informacji opierającej się na badaniach naukowych; prawo to mówi, że informacje na temat seksualności człowieka muszą się opierać na wynikach rzetelnych i nienaruszających zasad etycznych badań naukowych i powinny być rozpowszechniane na wszystkich poziomach społecznych;

• do wyczerpującej edukacji seksualnej; edukacja seksualna jest procesem trwającym przez całe życie i powinny być w nią włączone wszystkie instytucje społeczne;

• do opieki zdrowotnej w zakresie zdrowia seksualnego; opieka w zakresie zdrowia seksualnego powinna być dostępna oraz służyć zapobieganiu i leczeniu wszelkich problemów, chorób i zaburzeń seksualnych.

Trybunał Praw Człowieka o edukacji seksualnej

W 1971 r. do Europejskiej Komisji Praw Człowieka wpłynęła skarga przeciwko Danii ze strony rodziców, którzy utrzymywali, że obowiązkowa edukacja seksualna w szkole godzi w ich uczucia religijne i tym samym stanowi pogwałcenie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Trybunał Praw Człowieka zapoznał się z zawartością programu i w 1976 r. wydał orzeczenie, w którym stwierdził, że program nie zawiera treści indoktrynujących, których celem byłoby promowanie określonych zachowań seksualnych. Tym samym nie narusza on praw rodziców do wychowywania dzieci, udzielania im rad oraz ukierunkowywania ich zgodnie z własnymi przekonaniami religijnymi lub filozoficznymi.

Trybunał orzekł, że państwo, wywiązując się ze swoich funkcji w zakresie nauczania i edukacji, musi dbać o to, by informacje lub wiedza zawarte w programie były przekazywane w sposób obiektywny, krytyczny i w ujęciu pluralistycznym. Państwu nie wolno prowadzić indoktrynacji, którą można by było uznać za naruszającą przekonania religijne lub filozoficzne rodziców (sprawa Kjeldsen i in. przeciwko Danii, 1976).

W Polsce kwestia, czy edukacja seksualna jest w ogóle potrzebna dzieciom i młodzieży, została rozstrzygnięta na szczeblu międzynarodowym m.in. podczas Światowej Konferencji na rzecz Ludności i Rozwoju (Kair, 1994) oraz IV Światowej Konferencji na rzecz Kobiet (Pekin, 1995). Polska uczestniczyła w obu konferencjach, a ich dokumenty końcowe przyjęła bez zastrzeżeń. Tym samym zobowiązała się do realizowania ich postanowień.

Konwencja o prawach dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne ONZ 20 listopada 1989 r. zobowiązała rządy do zapewnienia młodym ludziom edukacji, poradnictwa i świadczeń z zakresu zdrowia seksualnego. Ponadto Komitet Praw Dziecka podczas 33. sesji w 2003 r. wydał Komentarz Ogólny (nr 492003) pt. Zdrowie i rozwój małoletnich w kontekście Konwencji Praw Dziecka". W treści dokumentu zostały przedstawione zobowiązania dla państw-stron. Komitet w kontekście kwestii informowania, poradnictwa i świadczeń zdrowotnych, stojąc na stanowisku, że wczesne małżeństwa i ciąże małoletnich są istotnym czynnikiem powodującym ich problemy zdrowotne, zobowiązuje państwa-strony do zapewnienia małoletnim dostępu do informacji w zakresie seksualności i reprodukcji, włączając w to informację na temat planowania rodziny, metod i środków antykoncepcyjnych, niebezpieczeństw związanych z wczesną ciążą, zapobiegania HIV/AIDS i innych chorób przenoszonych drogą płciową, i to niezależnie od stanu cywilnego osoby małoletniej oraz zgody rodziców lub opiekunów (pkt. 26-28).

Ustawa z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz.U. 1993 nr 17 poz. 78) w art. 4 wprost mówi, że: Do programów nauczania wprowadza się wiedzę o życiu seksualnym człowieka na zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz o metodach i środkach świadomej prokreacji".

W Polsce szeroko pojętą tematyką związaną z seksualnością człowieka, zdrowiem seksualnym oraz prawami seksualnymi człowieka zajmują się: Federacja na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny, Fundacja Dzieci Niczyje, Fundacja Promocji Zdrowia Seksualnego im. dr. Stanisława Kurkiewicza, Genders Studies UW, Grupa Edukatorów Seksualnych Ponton", Polskie Centrum Zdrowia Seksualnego (Londyn), Polskie Towarzystwo Seksuologiczne, Stowarzyszenie W stronę dziewcząt", Towarzystwo Rozwoju Rodziny, Związek Nauczycielstwa Polskiego, dr Andrzej Depko, dr Alicja Długołęcka, prof. Zbigniew Izdebski, prof. Stanisław Obirek, dr Grzegorz Południewski, prof. Zbigniew Lew-Starowicz, prof. Magdalena Środa.

Kilka słów o Fundacji Promocji Zdrowia Seksualnego im. dr Stanisława Kurkiewicza

Fundacja jest niezależną, pozarządową instytucją typu non profit, działającą od 2008 r., powołaną do upowszechniania wiedzy o znaczeniu seksualności dla zdrowia społeczeństwa. Swoją misję Fundacja realizuje poprzez promowanie i inicjowanie oraz materialne wspieranie działalności naukowej, medycznej, oświatowej, dziennikarskiej, wydawniczej, prawnej na rzecz zdrowego rozwoju seksualności jednostek ludzkich i społeczeństw, a także organizatorskiej, innowacyjnej i gospodarczej, mającej na celu popularyzowanie i realizowanie zadań Fundacji.

Iwona Nowowiejska - Dyrektor Biura Fundacji Promocji Zdrowia Seksualnego, absolwentka Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, specjalistka w dziedzinie zarządzania w ochronie zdrowia.

Inne z kategorii

Konferencja „Psychoterapia Młodych”

31.01.2024

Zapraszamy do udziału w konferencji, którą objeliśmy matronatem.Konferencja odbędzie się 18-19.03.2024...

czytaj dalej

Nieoczywiste oznaki cierpienia – jak rozpoznać, że dziecko doznaje przemocy? [PODCAST]

30.06.2024

23.04.2024 o godzinie 18:00 odbył się webinar...

czytaj dalej