Liście, które opadły. Symptomy depresji – choroby śmiertelnej (2/133/2021)

Artykuły „Niebieskiej Linii"

27.10.2024

Maria Langer-Fyda

Depresja u nastolatków może mieć różne przyczyny – zaburzenia psychiczne, doświadczanie przemocy w rodzinie lub przemocy rówieśniczej, nadmierna presja otoczenia – i często niezauważona przez dorosłych, może doprowadzić do samookaleczania się lub prób samobójczych, także tych udanych. Warto być blisko w relacjach z nastolatkami, bo często pierwsze symptomy depresji są niezauważalne.

„Albo się weźmiesz w garść, albo wynoś się z naszego domu”.

Słowa niczym bicz pozbawiły go resztek nadziei. Nadziei, że ktoś zrozumie. Nie wiedział, że „w depresji chory jakby zapada się w ciemność. Jak w czeluści oddziela go od świata czarna ściana. Czarna jest przeszłość, teraźniejszość, przyszłość” (Kępiński, 2007, s. 177). Nie miał pojęcia, że to, czego doświadcza, to depresja. To choroba, a nie wymysł czy lenistwo. „Typowa dla depresji jest myśl, że już nic zmienić się nie może, chyba na gorsze; chory nie wierzy w zmianę” (Kępiński, 2007, s. 178).

Skulił się w sobie, nałożył słuchawki na uszy, „dopada Cię ich słów fałszywy jazgot. Ładują broń i w skroń wbijają drzazgi. Atak ze wszystkich stron” (IRA „Gniew”).

Łza… gdyby tylko dojrzeli ten sygnał cierpienia, może nie byłoby za późno. IRA rozumiała go lepiej niż własna rodzina… „Gdzie twój beztroski śmiech? Gdzie takie szczęście do łez? Gdzie to jest?.... Zatrzymaj mnie, nie daj mi odejść” (IRA „Gniew”). Tak bardzo potrzebował doświadczyć, że jest potrzebny, że jest kochany, właśnie teraz kiedy sam nie potrafił kochać siebie. „Człowiek w depresji potrzebuje kontaktu emocjonalnego ze światem otaczającym, a przede wszystkim z ludźmi, ale przez swój obniżony nastrój jest tego kontaktu pozbawiony. Tym bardziej odczuwa jego brak” Kępiński, 2007, s. 179).

Poczucie winy skutecznie miażdżyło jego samoocenę. Winy, że nie jest idealny. Nie potrafił się skupić na lekcjach, zdalna nauka przytłaczała, nie mieścił się w czasie, uwaga za uwagą wzmagały lęk. Zaczął unikać znajomych, nie cieszyły go ich sprawy, czuł się słaby, smutny…po prostu beznadziejny. „W depresji chory przekreśla siebie” Kępiński, 2007, s. 180).

Któregoś dnia dostał maila. Późną nocą przeczytał:

Jak zima ogołaca przyrodę z jej bogactwa i piękna tak depresja czyni świat otaczający pustym, zimnym, odpychającym (Kępiński, 2007, s. 179).

Zdarza się, że błędnie utożsamiamy gorszy dzień z depresją. Zły nastrój szybko mija, natomiast niezdiagnozowana i nieleczona depresja może trwać latami. Każdy z nas może zachorować na depresję.

Nieleczona depresja może prowadzić do śmierci.

Jeśli chcesz skutecznie zapobiec tragedii, uzbrój się w WIEDZĘ i UMIEJĘTNOŚCI.

Może właśnie Ty będziesz BOHATEREM, który uratuje życie swoje lub kogoś bliskiego.

Nie jest łatwo rozpoznać depresję, gdyż chory może być postrzegany jako człowiek uśmiechnięty, zadowolony z życia. W jego przypadku uśmiech będzie tylko maską kamuflującą rozpacz.

Chory na depresję pragnie zainteresowania i pomocy ze strony otoczenia, jednak lęk przed wyśmianiem i odrzuceniem bywa skutecznym hamulcem.

Objawy depresji

Na depresję może zachorować każdy, bez względu na płeć lub wiek.

W diagnostyce depresji ważne jest nasilenie objawów (obniżenie nastroju, smutek przez większą część dnia) oraz czas trwania objawów (minimum 2 tygodnie odczuwania ciągłego smutku, który nie mija, nie podlega modyfikacjom przez zewnętrzne okoliczności).

Depresję diagnozuje lekarz. Dzięki zdobytej wiedzy możemy uzyskać wskazówki, które doprowadzą nas do uzyskania pomocy.

Objawy depresji możemy podzielić na:

Poznawcze:
– trudności z koncentracją uwagi,
– osłabienie pamięci,
– negatywny obraz siebie,
– zaniżona samoocena,
– samooskarżenia,
– pesymizm,
– rezygnacja,
– myśli samobójcze.
Emocjonalne:
– smutek,
– lęk,
– złość,
– poczucie pustki,
– obniżony lub obojętny nastrój,
– dysforia (zniecierpliwienie, rozdrażnienie),
– anhedonia – niemożność odczuwania przyjemności, utrata radości życia, utrata zainteresowań,
– poczucie braku perspektyw na przyszłość.
Somatyczne:
– zaburzenia rytmów snu i czuwania,
– utrata apetytu (lub wzmożone łaknienie),
– osłabienie, zmęczenie, złe samopoczucie,
– brak energii,
– izolowanie się od ludzi.
Motywacyjne:
– amotywacja,
– spowolnienie psychoruchowe,
– trudności z podejmowaniem decyzji.

Jeśli przez co najmniej 14 dni występuje 5 (i więcej) spośród niżej wymienionych symptomów wyszczególnionych przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) oznacza to, że należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza:

1) Jesteś smutny przez większą część dnia, niemal codziennie. Często płaczesz.
2) Nic cię nie cieszy. Nie jesteś zainteresowany wykonywaniem codziennych czynności przez większą część dnia, prawie każdego dnia.
3) Czujesz się zmęczony prawie każdego dnia.
4) Twój apetyt się zmienił, straciłeś lub przybrałeś na wadze.
5) Źle sypiasz, cierpisz na bezsenność lub nadmierną senność.
6) Czujesz się napięty lub niespokojny, inni też to zauważają.
7) Masz trudności ze skupieniem uwagi i myśleniem niemal każdego dnia. Nawet proste zadania wydają się trudne do rozwiązania, a decyzje niemożliwe do podjęcia.
8) Czujesz się bezużyteczny i masz poczucie winy prawie codziennie.
9) Odczuwasz napięcie.
10) Myślisz o śmierci, o samobójstwie.

Na co jeszcze zwracać uwagę?

Komunikaty: „ciągle jestem w dołku”, „nic mi się nie chce”, „to wszystko nie ma sensu”.
Ktoś aktywny przestaje oddawać się swoim dotychczasowym pasjom.
Trudność w cieszeniu się z pozytywnych wydarzeń.
Stany lękowe, nasilające się w obliczu trudniejszych wyzwań i zadań.
Utrata apetytu i szybkie chudnięcie lub obżarstwo i nadwaga.
Rozregulowany sen. Chory budzi się wcześnie i nie może zasnąć albo odczuwa stale senność w ciągu dnia.
Bóle głowy, trudności w koncentracji.
Ogólne spowolnienie, szybkie męczenie się, utratę sił fizycznych i psychicznych.

Czego nie robić w odniesieniu do człowieka, który prawdopodobnie cierpi na depresję?

Zaprzeczanie: „Inni mają gorzej”
Zawstydzanie: „Przejrzyj się w lustrze, zobacz jak ty wyglądasz”
Dewaluacja: „Jesteś przewrażliwiona”
Krytyka: „Zachowujesz się idiotycznie, zastanów się nad sobą”
Bagatelizowanie: „Nic się nie dzieje, po prostu jest leniwy, „Zaraz mu przejdzie”

Zatem jak postępować właściwie?

Uważność: zaobserwowanie niepokojących zmian w wyglądzie, aktywności, zachowaniu człowieka.
Przykładowa rozmowa:
Zauważyłam, ze jesteś ostatnio smutna, cicha, zależy mi na tobie, czy mogę ci w czymś pomóc?
Czy możemy porozmawiać o tym, co cię smuci/ martwi?
Chcę cię wysłuchać.
Może wspólnie znajdziemy rozwiązanie sytuacji problemowej/kłopotu.

Zrozumienie:
Wykazujemy zrozumienie dla emocji i sposobu przeżywania sytuacji przez nastolatka:
Rozumiem, że sytuacja, w której poczułeś się niesprawiedliwie oceniony, mogła wywołać u ciebie złość.

Zainteresowanie:
Zależy nam na jak najlepszym zrozumieniu przyczyn emocji oraz zachowań dziecka:
Pozwól mi zrozumieć, co przyczyniło się do takiej reakcji.

Troska:
Wykazujemy, że zależy nam na osobie:
Martwi mnie to, że od jakiegoś czasu częściej jesteś smutna, możemy o tym porozmawiać.

Przeczytał…. Długo siedział przy swoim biurku, oszołomiony, wystraszony lecz jakaś lekkość na sercu podpowiadała mu „może jeszcze nie jesteś stracony, może jest nadzieja. Nie jesteś złym człowiekiem, lecz cierpisz. Depresja to choroba. Leczona może być wyleczona. Spróbuj”. Spróbował. Wysłał rodzicom.

Aktualnie uczęszcza na psychoterapię, w jego przypadku konieczna była również farmakoterapia. Rokowania są pozytywne.

BIBLIOGRAFIA:
Kępiński A. (2007). Autoportret człowieka. Myśli-aforyzmy. Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Mateja A. (2019). Poznawanie Kępińskiego. Biografia psychiatry. Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Rożnowska K. (2018). Antoni Kępiński. Portret genialnego psychiatry, WAM, Kraków.
Pużyński S., Wciórka J. (2020). ICD-10. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD – 10, Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne „Vesalius”, Kraków-Warszawa.

Źródła internetowe:
IRA – Gniew – tekst i tłumaczenie piosenki na Tekstowo.pl

Źródła własne:
Notatki z wykładów i konferencji dotyczących depresji