Akty prawne

Poniżej prezentujemy najistotniejsze akty prawne, regulujące w polskim prawie obszar przeciwdziałania przemocy domowej oraz omówienie najważniejszych przepisów.

1. Konwencja Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej, sporządzona w Stambule dnia 11 maja 2011 r. (Dz. U. z 2015 r. poz. 961 z późn. zm.)

Konwencja nakłada na państwa obowiązek podejmowania działań, w celu eliminacji przemocy wobec kobiet i przemocy domowej. Zobowiązuje do wprowadzenia skutecznych środków ochrony osób doznających przemocy domowej oraz edukacji społecznej w tym zakresie.

2. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy domowej (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 424 z późn. zm.)

Ustawa wprowadza definicję przemocy domowej, określa zadania służb w zakresie przeciwdziałania przemocy domowej oraz zasady postępowania wobec osób doznających przemocy domowej i stosujących ową przemoc.

Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na temat procedury Niebieskie Karty, zapoznaj się z artykułem:

• Jeśli doznajesz przemocy w rodzinie – co warto wiedzieć o procedurze „Niebieskie karty”? [KLIK]

Od 30 listopada 2020 roku weszły w życie nowe przepisy, które nadały policji (i Żandarmerii Wojskowej, w przypadku rodzin żołnierzy zawodowych) uprawnienia do wydawania wobec osób stosujących przemoc w rodzinie tzw. natychmiastowego nakazu opuszczenia mieszkania i/lub zakazu zbliżania się do niego przez okres 14 dni. Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na temat natychmiastowego nakazu opuszczenia lokalu, zapoznaj się z artykułem:

• Jeśli doznajesz przemocy w rodzinie – co warto wiedzieć o natychmiastowym nakazie opuszczenia lokalu? [KLIK]

3. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 września 2023 r. w sprawie procedury „Niebieskie Karty" oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta" (Dz. U. poz. 1870)

Rozporządzenie określa zasady prowadzenie procedury Niebieskie Karty, wzory formularzy, uprawnienia i obowiązki służb w zakresie przeciwdziałania przemocy domowej. Jeżeli chcesz wiedzieć więcej o kompetencjach służb w obszarze przeciwdziałania przemocy domowej, zapoznaj się z następującymi artykułami:

• Kompetencje ochrony zdrowia w przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie i w sytuacjach kryzysowych [KLIK]
• Kompetencje gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych w przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie i sytuacjach kryzysowych [KLIK]
• Kompetencje oświaty w przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie i sytuacjach kryzysowych [KLIK]
• Kompetencje pomocy społecznej w przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie i w sytuacjach kryzysowych [KLIK]

4. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 17 z późn. zm.)

Kodeks karny zawiera przepisy definiujące, jakie zachowania są zabronione w polskim porządku prawnym oraz, w przypadku, gdy do nich dojdzie, jakie są prawne konsekwencje. W Kodeksie karnym zostały przewidziane m.in. takie przestępstwa jak: znęcanie, nękanie, naruszenie nietykalności cielesnej, spowodowanie uszczerbku na zdrowiu, wykorzystanie seksualne, zgwałcenie, niealimentacja.  

Więcej o poszczególnych przestępstwach możesz przeczytać w artykułach:

• Przestępstwo niealimentacji [KLIK]
• Jak mogę pomóc, gdy bliska osoba została zgwałcona? [KLIK]
• Przestępstwo znęcania się nad osobami najbliższymi [KLIK]
• Prawo karne w sprawach porwań rodzicielskich [KLIK]
• Przestępstwo uporczywego nękania (część 1) [KLIK]
• Przestępstwo uporczywego nękania (część 2) [KLIK]

5. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 37 z późn. zm.)

Kodeks postępowania karnego reguluje zasady postępowania w sprawach karnych, w tym dotyczących przestępstw przemocy domowej. Umożliwia osobom pokrzywdzonym zgłaszanie przestępstw i uzyskiwanie ochrony oraz wsparcia ze strony organów ścigania.

Jeżeli chcesz wiedzieć więcej o tym, jak złożyć zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa oraz o kompetencjach, jakie mają organy ścigania, zapoznaj się z artykułami:

• Jeśli doznajesz przemocy w rodzinie – co warto wiedzieć o zawiadomieniu o podejrzeniu popełnienia przestępstwa? [KLIK]
• Kompetencje prokuratury w przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie i w sytuacjach kryzysowych [KLIK]

6. Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2151 z późn. zm.)

Ustawa opisuje działania mające na celu przeciwdziałanie alkoholizmowi, który często stanowi czynnik ryzyka przemocy domowej. W ustawie przewidziano także zasady udzielania pomocy osobom uzależnionym oraz ich rodzinom. Jeżeli chcesz wiedzieć więcej o możliwościach działania w sytuacji, gdy bliska osoba jest uzależniona, zapoznaj się z artykułami:

• Prawne aspekty uzależnień (część 1) [KLIK]
• Prawne aspekty uzależnień (część 2) [KLIK]

7. Ustawa z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1993 z późn. zm.)

Ustawa wprowadza mechanizmy wsparcia dla osób uprawnionych do alimentów, które mogą być w trudnej sytuacji finansowej i życiowej. Jeżeli chcesz wiedzieć, jak działać w sytuacji, gdy nie uzyskujesz zasądzonych alimentów, zapoznaj się z artykułem:

• Jak odzyskać zaległe alimenty? Działania podejmowane wobec dłużników alimentacyjnych [KLIK]

8. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2809 z późn. zm.)

W Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym uregulowano kwestie związane z rodziną i opieką, w tym prawa dzieci oraz małżonków, w kontekście przemocy domowej.  Jeżeli chcesz wiedzieć więcej o zasadach ingerencji sądu we władzę rodzicielską oraz możliwościach ochrony dziecka doznającego przemocy domowej, zapoznaj się z artykułami:

• Podstawy i zasady ingerencji sądu rodzinnego we władzę rodzicielską. Władza rodzicielska [KLIK]
• Podstawy i zasady ingerencji sądu rodzinnego we władzę rodzicielską. Ograniczenie władzy rodzicielskiej [KLIK]
• Podstawy i zasady ingerencji sądu rodzinnego we władzę rodzicielską. Zawieszenie władzy rodzicielskiej [KLIK]
• Podstawy i zasady ingerencji sądu rodzinnego we władzę rodzicielską. Pozbawienie władzy rodzicielskiej [KLIK]
• Podstawy i zasady ingerencji sądu rodzinnego we władzę rodzicielską. Działania interwencyjne w sprawach opiekuńczych [KLIK]

9. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1550 z późn. zm.)

Ustawa reguluje zasady prowadzenia postepowania, m.in. w sprawach opiekuńczych, dotyczących alimentów, opieki nad dziećmi czy wydania zakazów zbliżania.

10. Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 145 z późn. zm.)

Wskazana ustawa reguluje działania Policji, w tym obowiązki funkcjonariuszy w zakresie interwencji, do których dochodzi w przypadkach przemocy domowej, a także zasady wydawania natychmiastowych nakazów opuszczenia lokalu oraz zbliżania. Jeżeli chcesz wiedzieć więcej o nakazach i zakazach wydawanych przez policję wobec osób stosujących przemoc domową, zapoznaj się z artykułami:

• Policyjny nakaz opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i zakaz zbliżania się do niego (część 1) [KLIK]
• Policyjny nakaz opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i zakaz zbliżania się do niego (część 2) [KLIK]