Rocznik 2014

Drogie Czytelniczki i Drodzy Czytelnicy

Koniec roku to tradycyjnie czas wzmożonych działań w zakresie przeciwdziałania przemocy – mnóstwo konferencji, szkoleń, obchody 16 Dni przeciwko Przemocy ze względu na Płeć, w Polsce zwyczajowo zwanych także kampanią Białej Wstążki.

Kampania Białej Wstążki to największa na świecie międzynarodowa kampania skierowana do mężczyzn. Prowadzona jest w ponad 55 krajach. Rozpoczęła się w 1991 roku w Kanadzie – właśnie wtedy w przeciągu zaledwie sześciu tygodni 100 tys. mężczyzn założyło białą wstążkę jako symbol osobistej deklaracji, że nigdy nie będą sprawcą przemocy wobec kobiet i będą reagować, widząc wszelkie jej przejawy.

Kampania odbywa się w ramach światowych 16 Dni przeciw Przemocy ze względu na Płeć. Początek to 25 listopada, Międzynarodowy Dzień Przeciw Przemocy Wobec Kobiet – upamiętnia zamordowanie trzech działaczek na rzecz praw człowieka, sióstr Mirabal, w Republice Dominikany. Patria Mercedes Mirabal (1924-1960), Minerva Argentina Mirabal (1926-1960) oraz Antonia Maria Teresa Mirabal (1936-1960). Siostry wielokrotnie trafiały do więzienia, były poddawane torturom. Mimo to nadal podejmowały walkę z dyktaturą Trujillo. Ten zaś postanowił pozbyć się ostatecznie niewygodnych działaczek. 25 listopada 1960 roku nakazał zatrzymanie sióstr po odwiedzinach u przetrzymywanych w więzieniu mężów. Kobiety były nieuzbrojone. Zaprowadzono je na pole trzciny cukrowej, gdzie zostały pobite na śmierć. Warto spojrzeć tym dzielnym kobietom w oczy.

Dni przeciw przemocy ze względu na płeć kończy 10 grudnia Międzynarodowy Dzień Praw Człowieka – jest to podkreślenie, że przemoc wobec kobiet jest łamaniem podstawowych praw człowieka. W Kanadzie hymnem Kampanii Białej Wstążki stała się piosenka zespołu The Tea Party pt. „Release". Obejrzyjcie poruszające nagranie z koncertu na YouTube.

Cel kampanii to wyeliminowanie wszystkich form dyskryminacji ze względu na płeć poprzez:

• budowanie świadomości, że przemoc ze względu na płeć stanowi pogwałcenie praw człowieka,
• wzmocnienie lokalnych struktur przeciwdziałających przemocy wobec kobiet,
• budowanie powiązań między lokalnymi i międzynarodowymi inicjatywami na rzecz powstrzymywania przemocy wobec kobiet,
• wzmacnianie solidarności kobiet,
• tworzenie narzędzi nacisku na rządy, aby wywiązały się z obietnic powstrzymania przemocy wobec kobiet.

W 2014 roku w Polsce celem działań w czasie tych 16 Dni niech będzie ratyfikacja Europejskiej Konwencji o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej.

Inspirującej lektury życzy

Renata Durda

SPIS TREŚCI

ZROZUMIEĆ OFIARY PRZEMOCY

• Magdalena Goetz - Zniewalająca bezradność
• Amelia Krawczyk-Bocian - Doświadczyć przemocy, doznać cierpienia DDA o zdarzeniu krytycznym w biografii indywidualnej
• Monika Miedzik - Charakterystyka ofiar mobbingu w miejscu pracy
• Agnieszka Czapczyńska - Wizualizacja w terapii ofiar przemocy

PRAWO I PRAKTYKA

• Agnieszka Ziółkowska - Błędne przekonania co do przepisów prawa
• Agnieszka Olszewska - Zasady przyznawania odszkodowania w przypadku przestępstwa znęcania się nad rodziną
• Alina Prusinowska-Marek - Dziecko w przyjaznych procedurach

W TROSCE O DZIECKO

• Bożena Gwizdek - Szkoła a pomoc dziecku w sytuacji przemocy w rodzinie
• Ewa Jarosz - Bicie dzieci po polsku... Postawy Polaków wobec przemocy w wychowaniu

Drogie Czytelniczki i Drodzy Czytelnicy

Czy wiecie, że ofiara przemocy domowej czeka z zawiadomieniem Policji do momentu, aż sprawca pobije ją 35 razy – tak mówią amerykańskie statystyki (www.voiceshavepower). Przyznam, że informacja ta od pewnego czasu wciąż tkwi  w mojej głowie, mimo iż od ponad 10 lat znam wyniki badań prof. Beaty Gruszczyńskiej wskazujące, że w Polsce tylko 30% kobiet zgłasza organom ścigania fakt doznanej przemocy. Wydawało mi się, że 70% przypadków, które nie trafiają do zgłoszeń policyjnych, to ogromny obszar wstydu i niemocy. Niemocy nas wszystkich. Ale te 35 razy znowu namieszało mi w głowie.

Bo jeśli ktoś jest bity 35 razy, to... ktoś 35 razy bije! Tak po ludzku czasem jesteśmy w stanie sobie wyobrazić, że kogoś „ponoszą nerwy", „krew go zalewa", „nie zatrzymuje ręki" itd. No cóż, jesteśmy tylko ludźmi. Ale jeśli robimy coś 35 razy (a może i więcej), to już jest NAWYK.

W tym numerze „Niebieskiej Linii" wracamy (i obiecuję, że nie po raz ostatni) do tematu sprawców przemocy w bliskich związkach. Macie Państwo okazję przeczytać relacje bezpośrednich realizatorów pracy ze sprawcami w różnych podejściach. Różne podejścia są nam potrzebne, bo i sprawcy są różni. Wciąż mam w pamięci wizytę w holenderskiej Hadze, gdzie mieliśmy okazję w 2005 roku wizytować ośrodek terapii dla sprawców przemocy domowej. Kilkudziesięciu terapeutów pracowało tam według 18 modeli pracy. Wtedy w Polsce, dzięki Fundacji Batorego i Markowi Prejznerowi, mieliśmy polską adaptację programu z Duluth i... już. Innych podejść nie było, choć czyniono pierwsze kroki, aby powstały. Minęła niemal dekada, programów jest więcej, przybyło osób chcących pracować ze sprawcami, a przede wszystkim nie słabnie głęboka wiara, że ta praca jest potrzebna i ma sens.

Poza tematyką pracy ze sprawcami polecam także inne tematy – o pracy z krytykiem wewnętrznym, o zmianie języka dyskursu społecznego o problemie przemocy seksualnej, o świetnym programie profilaktycznym „Świetliki" z Sosnowca. Aż chce się czytać!

Ciekawej lektury życzy

Renata Durda

SPIS TREŚCI

SPRAWCY

• Dorota Bekiesz, Paweł Fijałkowski - Nikt nam nie powiedział, że to przemoc...
• Dorota Dyjakon - Edukacja, psychokorekcja i psychoterapia osób stosujących przemoc w bliskich relacjach
• Marzena Zubała - Przeniesiony zespół Münchhausena
• Magdalena Goetz - Czym skorupka za młodu nasiąknie... Sprawcy przemocy rówieśniczej
• Dorota Alame - NIE dla przemocy w mundurze

OFIARY

• Agnieszka Czapczyńska - Krytyk wewnętrzny – nasz (nie)znany przeciwnik
• Agnieszka Kościańska - Feminizm a dyskurs ekspercki o przemocy seksualnej
• Adrian Rdzeń, Aleksander Mańka - Kraina Świetlików

PRAWO I PRAKTYKA

• Daniel Przygoda - Procedura interwencji służb w sytuacji przemocy w rodzinie, cz. 2
• Agnieszka Olszewska - Prawne aspekty stanu poczytalności sprawcy czynu zabronionego

Drogie Czytelniczki i Drodzy Czytelnicy

Numer powakacyjny, kojarzący się z pierwszym dniem w szkole, zaczynamy działem dotyczącym tematu przemocy wobec dzieci i nastolatków.
Właśnie mija 25 lat od czasu uchwalenia przez ONZ Konwencji o prawach dziecka, która obowiązuje niemal we wszystkich państwach świata (liczba ratyfikacji wynosi 193 – z wyjątkiem Somalii i USA). W wielu krajach (w tym także w Polsce) prowadzone są nieustająco społeczne kampanie poświęcone temu problemowi. Czasem możemy czuć się zmęczeni tym tematem i brakiem postępu w tej dziedzinie. Jak długo jeszcze będziemy musieli powtarzać, że „dzieci bić nie wolno", że „dziecku należy się poszanowanie jego godności"? Czasem odnoszę wrażenie, że mamy większą gotowość do reagowania, gdy ktoś krzywdzi zwierzę niż gdy krzywdzi własne dziecko. Może kluczem jest słowo „własne"?

Przeczytajcie Państwo tekst oparty na badaniach prowadzonych przez dr Agnieszkę Lewicką-Zelent wśród lubelskich gimnazjalistów – zatrważające jest to, że niemal co trzeci nastolatek jest świadkiem przemocy w domach swoich kolegów. Ale jeszcze bardziej zasmuca fakt, że wiele aktów agresji jest usprawiedliwianych przez same dzieci „złym humorem rodzica"! I to by było „na tyle" w temacie „wychowawczej roli kar fizycznych". Jednocześnie warto zwrócić uwagę na fakt, że w 2013 roku rozwiodło się ponad 66 tys. par małżeńskich. Wśród rozwodników 37,7% to rodziny z jednym dzieckiem. Wśród rozwiedzionych małżeństw tylko w 2012 roku wychowywało się ponad 54 tys. nieletnich dzieci. Najczęściej (w 60% przypadków) sąd przyznawał opiekę nad dziećmi matce, natomiast ojcu tylko w ok. 4% przypadków, a ok. 33% rozwiedzionym małżonkom przyznano wspólne wychowywanie dzieci (dane zaczerpnięte ze strony Fundacji „Rozwód? Poczekaj!"). I choć nie można odmówić rodzicom prawa do rozwodu, to jakość życia okołorozwodowego wszystkich członków dotychczasowej rodziny bardzo zależy od wsparcia, jakie dorośli są gotowi, i mogą, udzielić dzieciom. W kryzysie wywołanym przyczynami rozwodu oraz samym procesem rozstawania się bardzo ważne jest wsparcie innych osób z dalszej rodziny, znajomych i pracowników instytucji działających na rzecz rodzin i dzieci.

Pamiętajmy o tym, czytając teksty z tego numeru „Niebieskiej Linii", ale także wtedy, gdy w progu placówek oświatowych witamy powracające z wakacji dzieci.

Pożytecznej lektury

Renata Durda

SPIS TREŚCI

DZIECI I MŁODZIEŻ – RODZINA I SZKOŁA

• Renata Durda – Algorytmy dla oświaty i ochrony zdrowia
• Agnieszka Lewicka-Zelent, Ewa Trojanowska – Dobro dziecka a prawo rodziców do rozwodu
• Ewa Kiliszek – Pękający dom. Pomoc dzieciom w kryzysie rozwodu rodziców
• Anna Grabowiec – Samoocena dzieci – ofiar przemocy w rodzinie
• Agnieszka Lewicka-Zelent – Przemoc w rodzinie w opinii dorastającej młodzieży
• Maciej Ciechomski – W cudzych butach

PRAWO

• Agnieszka Olszewska – Alimenty – obowiązek i egzekwowanie
• Michał Lewoc – Prokuratura a przemoc w rodzinie w 2013 roku
• Daniel Przygoda – Procedura interwencji służb w sytuacji przemocy w rodzinie

MĘŻCZYŹNI

• Kamila Zimoń – Klucz do przeciwdziałania przemocy
• Łukasz Wójcicki – Wspomnienie maski twardziela

Drogie Czytelniczki i Drodzy Czytelnicy

Od tego numeru do końca 2014 roku wraz z „Niebieską Linią" będziecie Państwo otrzymywać bezpłatnie „Prawa Dziecka" – dwumiesięcznik wydawany przez Biuro Rzecznika Praw Dziecka. Wydawnictwo szczególnie cenne dla tych, którzy sprawami dzieci zajmują się na co dzień, ale także dla tych, którzy sprawy dzieci widzą w szerszym kontekście rodziny i społeczeństwa. Ten prezent dla Państwa jest możliwy dzięki współpracy Instytutu Psychologii Zdrowia PTP i Biura Rzecznika Praw Dziecka mającej na celu zwiększenie Państwa wiedzy i kompetencji o stanie przestrzegania praw dzieci w Polsce, ale także o podejmowanych inicjatywach w tej dziedzinie. Jest to szczególnie ważne w czasie, gdy media co pewien czas donoszą o kolejnych dramatycznych zdarzeniach – w Pucku, Łęczycy, Elblągu, Łodzi, Bytomiu... Ludzie tworzący lokalne systemy przeciwdziałania przemocy w rodzinie powinni być przygotowani do pomagania krzywdzonym dzieciom zarówno w rodzinach, jak i poza nimi. Bowiem w większości przypadków sprawcą krzywdy dziecka jest dorosły – rodzic, opiekun, krewny.

W tym numerze „Niebieskiej Linii" pochylamy się także nad tematem krzywdzenia osób ze szczególnej populacji – dorosłych osób chorych psychicznie. Przemocy i zaniedbań, które dzieją się zarówno w środowisku rodzinnym, jak i poza nim. Problem ten najbardziej uwidacznia się w przypadku osób starszych z zespołami otępiennymi czy zaburzeniami zachowania, bo ich sytuacja jest wyjątkowo asymetryczna – są słabsi i fizycznie (wiek, stan zdrowia) i ekonomicznie (niskie emerytury, wysokie koszty leczenia), i psychicznie (choroba).

Polecam Państwu także bardzo ciekawy artykuł dr Ewy Lisowskiej o obliczach przemocy ekonomicznej (zwłaszcza że czeka nas dyskusja nad ustaleniem prawnej definicji tej formy przemocy); artykuł prezentujący ciąg dalszy wniosków z badania opinii osób doświadczających przemocy domowej na temat systemu pomocy (Katarzyna Łukowska); oraz artykuł pokazujący powiązanie problematyki przemocy domowej z aktami prawnymi dotyczącymi ochrony przed okrutnym traktowaniem (dr Sylwia Spurek); i oczywiście inne. Same ciekawe tematy!

Ciekawej i pożytecznej lektury

Renata Durda

SPIS TREŚCI

PRZEMOC WOBEC OSÓB CHORYCH PSYCHICZNIE

• Małgorzata Dzienniak - Kiedy bezsilność rodzi przemoc
• Błażej Kmieciak - Przemoc totalna?
• Magdalena Goetz - Poświęcenie wypala. Wypalenie opiekunów przyczyną przemocy

WAŻNE I AKTUALNE

• Ewa Lisowska - Przemoc ekonomiczna – geneza, definicje, wyniki badań
• Marzena Ruszkowska - Dziecko krzywdzone w opiece zastępczej
• Renata Kałucka, Renata Durda - Wspieranie kompetencji. Superwizja w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie
• Katarzyna Łukowska - Oddajmy głos osobom doświadczającym przemocy. Wnioski z badań – cz. II

PRAWO

• Michał Lewoc - Temida a przemoc w rodzinie w 2013 roku. Orzecznictwo sądów powszechnych oraz działania kuratorskiej służby sądowej
• Sylwia Spurek - Przemoc w rodzinie a tortury

Drogie Czytelniczki i Drodzy Czytelnicy

Od kilku lat z podziwem obserwuję jak ludzie tworzący system przeciwdziałania przemocy w rodzinie doskonalą swoje kompetencje i umiejętności. Wiem, wiem... niektórzy zrobią tu zdziwioną minę i powiedzą, że chyba żartuję, bo przecież media nadal często pokazują rodzinne dramaty, a programy interwencyjne piętnują różnych pomagaczy (pracowników socjalnych, policjantów, pedagogów, kuratorów sądowych i wielu innych), którzy nie tylko nie pomogli, ale wręcz zaszkodzili. Ale ja należę do tych, dla których szklanka jest do połowy pełna (choć widzę i pustą połowę), a nawet w jednej trzeciej, jednej czwartej pełna. W tym numerze „Niebieskiej Linii" pokazujemy jak dobrze „działamy lokalnie". Bo działamy! Od kiedy w 1998 roku zaczęliśmy wydawać pismo „Niebieska Linia" bardzo zmieniła się zawartość artykułów – już nie przekonujemy, że warto działać, ale piszemy W JAKI SPOSÓB działać. Jak zachęcić ludzi do aktywności w lokalnym systemie, jak wykorzystać wiedzę o procesach grupowych w praktyce działania grup roboczych, jak sprawniej (i skuteczniej) realizować procedurę „Niebieskich Kart". I mimo wielu wyzwań, które wciąż przed nami, wierzę, że trudno byłoby dziś zawrócić nas z tej drogi. Punkt wyjścia i wiara, że za słona zupa usprawiedliwia „porządki" w rodzinie zostały daleko w tyle (choć maruderzy wciąż kręcą się przy linii startuJ).

Wierzę też, że Czytelnicy „Niebieskiej Linii" swój rozwój zawodowy rozumieją nie tylko jako coraz sprawniejsze codzienne działania na „pierwszej linii frontu", ale także jako globalne myślenie o mechanizmach społecznych. Pan Kowalski żyje dziś w globalnym społeczeństwie z jego normami i zasadami, edukują go te same elektroniczne media, co pana Schmidta, Smitha czy Havranka. Dlatego i my, jako specjaliści musimy wiedzieć, co na świecie mówi się i myśli o przemocy w rodzinie, czym najbardziej niepokoją się światowi specjaliści, jakie standardy pomocy pokrzywdzonym proponują/postulują inne państwa.

To ważne, bowiem współcześnie – choć działamy lokalnie, to myślimy globalnie.

Wartościowej i pożytecznej lektury

Renata Durda

SPIS TREŚCI

MYŚLIMY GLOBALNIE

• Witold Klaus - Migrantki przymusowe jako ofiary przemocy w Polsce
• Katarzyna Wolska-Wrona - Europejskie badania na temat przemocy wobec kobiet
• Ewa Górecka - Gwałt – czy to tylko „problem kobiecy”? Przemoc seksualna wobec mężczyzn podczas wojny w byłej Jugosławii 

DZIAŁAMY LOKALNIE

• Katarzyna Łukowska - Głos osób doświadczających przemocy. Najważniejsze wnioski z badań – część 1
• Beata Korpula – Zespół z widokami na przyszłość
• Katarzyna Przyborowska – Jak pracować w grupie roboczej
• Magdalena Goetz – Uwaga na słowa. Jak rozmawiać z osobą doświadczającą przemocy

PRAWO

• Grzegorz Wrona – Procedura „Niebieskie Karty” – zarys schematu postępowania
• Agnieszka Olszewska – Obowiązki małżeńskie i przesłanki orzeczenia rozwodu

KĄCIK RZECZNIKA PRAW DZIECKA

• „Jestem mamy i taty” – kampania społeczna Rzecznika Praw Dziecka

Drogie Czytelniczki i Drodzy Czytelnicy

Ten numer „Niebieskiej Linii” poświęcamy głównie profilaktyce krzywdzenia dzieci. Dzieci to wciąż powracający temat w dyskursie publicznym – spadający poziom „dzietności” (obecnie w Polsce wynosi ok. 1,3, podczas gdy pełna zastępowalność pokoleń następuje przy współczynniku między 2,10 a 2,15); społeczna wojna wokół obniżenia wieku szkolnego dzieci do lat 6.; powtarzające się przypadki śmierci okołoporodowej; przypadki śmiertelnych pobić i zaniedbań małych dzieci w ich domach rodzinnych… To wszystko musi nas bardzo niepokoić. Pora, abyśmy niepokój zamienili w plan działania – nasze dzieci zasługują na mądrą ochronę i twórcze wychowanie. To najlepsza profilaktyka przemocy. Dajmy naszym dzieciom i skrzydła (jak w kampanii Fundacji Rodzicie Przyszłości), i cel, do którego mogą dążyć, i ochronę, na jaką zasługują.

Niemal sto lat temu Khalil Gibran (1883–1931), libański emigrant w Stanach Zjednoczonych, zwany też „Prorokiem”, współpracownik Carla Gustawa Junga, napisał jeden z częściej do dziś cytowanych poematów o wychowaniu. Warto go wciąż przypominać.

Wasze dzieci nie są waszymi dziećmi,
są synami i córkami powołanymi
do życia przez Życie,
przychodzą przez was, ale nie z was.
I choć są z wami, do was nie należą.

Możecie im przekazać waszą miłość,
ale nie wasz sposób myślenia.
Bo one mają swój własny.

Możecie przyjąć ich ciała,
ale nie ich dusze,
bo ich dusze zamieszkują dom jutra,
do którego wy nie możecie wejść nawet
w waszych snach.

Możecie starać się, by stać się jak one,
ale nie próbujcie czynić je takimi jak wy.

Bo życie nie cofa się i nie zatrzymuje
się na dniu wczorajszym. Jesteście łukami,
które wypuszczają dzieci jak żywe strzały:
Łucznik widzi na drodze cel do nieskończoności
i On was napina swą mocą, aby Jego strzały
mogły dolecieć szybko i daleko.

Oby wasze napięcie ręką Łucznika było ku radości,
bo kocha On tak samo strzałę lecącą,
jak i łuk, który już miejsca nie zmienia.

Wasze dzieci... – Khalil Gibran

Przyjemnej lektury „Niebieskiej Linii”

Renata Durda

SPIS TREŚCI

DZIECI

• Ewa Jarosz - „Tyłek nie szklanka" – postawy Polaków wobec przemocy nad dziećmi
• Magdalena Goetz - Szkoła i przedszkole a przemoc wobec dzieci
• Katarzyna Fenik - Ani śladu? Jak przemoc wpływa na małe dziecko
• Maria M. Poulain - Każde Twoje słowo zmienia życie
• Małgorzata Cwalina - „Po prostu mnie KOCHAJ". Usamodzielnienie wychowanek zakładów poprawczych a rodzina

PRAWO  

• Joanna Mikulska - Eksmisja osób znęcających się nad rodziną
• Grzegorz Wrona - Zażalenie nie tylko dla pokrzywdzonego
• Michał Lewoc - O procedurach raz jeszcze... Informator dla sędziów, prokuratorów i kuratorów sądowych...

POMAGAMY  

• Agnieszka Czapczyńska - „Na nowej ścieżce życia" – integrowanie kobiecej siły
• Kamila Zimoń - Seksizm a przemoc wobec kobiet
• Agnieszka Lewicka-Zelent, Ewa Trojanowska - Szkolny warsztat mediacyjny a przemoc

KĄCIK RZECZNIKA PRAW DZIECKA  

• Beata Sobocińska - Mówmy głośno – przemoc jest złem