Rocznik 2019

Drogie Czytelniczki i Drodzy Czytelnicy

Piszę do Państwa te słowa, podczas gdy trwa 16 Dni Przeciwko Przemocy ze względu na Płeć (25 listopada – 10 grudnia), tradycyjnie obchodzonych w Polsce jako 16 Dni przeciwko Przemocy wobec Kobiet lub Kampania Białej Wstążki. Gdy przypominaliśmy o tym pierwszy raz, wiele lat temu, musiałam włożyć sporo trudu, aby znaleźć jakąś inicjatywę antyprzemocową, która w tym czasie odbywała się w Polsce. W tym roku muszę włożyć sporo trudu, aby się powstrzymać przed wymienianiem wielu wspaniałych działań, podejmowanych w tym czasie w różnych miejscach Polski. To bardzo cieszy.

Jednak nadal każdego tygodnia w Europie sprawcy przemocy domowej zabijają 50 kobiet. To znaczy, że co trzy godziny jakaś kobieta ginie z rąk męża, partnera lub innej bliskiej osoby. Konwencja Stambulska, nazywana potocznie „antyprzemocową", mogłaby ocalić tym kobietom życie: dokument ten mogłaby przyjąć cała Unia. Niestety, kilka krajów od dwóch lat blokuje jej ratyfikację. Nowa przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen oświadczyła, że będzie walczyć o ratyfikację Konwencji przez całą UE. Trzymamy za to kciuki!

Codzienna przemoc wobec kobiet, to nie tylko zabójstwa. To również przemoc psychologiczna, ekonomiczna i seksualna, gwałty, okaleczanie kobiecych narządów płciowych, wykorzystywanie seksualne, handel ludźmi, molestowanie i nękanie. Tak wygląda codzienne życie bardzo wielu kobiet w Europie – nie tylko tych, które powszechnie uważa się za najbardziej narażone na przemoc. W Unii Europejskiej co trzecia kobieta po ukończeniu 15. roku życia spotkała się z przemocą fizyczną lub seksualną. W całej Europie przemocy doświadczyło ponad 250 milionów kobiet.

Polska ratyfikowała Konwencję Stambulską w 2015 roku. Niestety jest ona w naszym kraju martwym prawem. Co więcej – w ubiegłym roku polskie władze otwarcie nawoływały do bojkotu Konwencji i nawet przygotowywały się do jej wypowiedzenia. Przemoc wobec kobiet w Polsce trwa, o czym media donoszą niemal każdego dnia.

Jeśli jednak Konwencję Stambulską przyjmie cała Unia, fundusze unijne i wszystko, co UE będzie bezpośrednio robić w Polsce, będzie uwzględniało ochronę kobiet przed przemocą. Co więcej, wszystkie inne przepisy europejskie – zarówno już obowiązujące, jak i te, które będą dopiero uchwalane – będą musiały być zgodne z Konwencją. Zatem, nawet jeśli Polska będzie nadal bojkotować Konwencję, kobiety w Polsce zyskają ochronę.

Tego kobietom i ich bliskim życzę na nadchodzący 2020 rok
Renata Durda

Spis treści

ROZMOWA Z MISTRZYNIĄ/MISTRZEM

• Inicjatorka ważnych działań. Rozmowa z Anną Lipowską-Teutsch

PRZEMOC I TABU

• Diana E.H. Russel, tłum. Dobrochna Kliczewska – Gwałt w małżeństwie
• Anna Jastrzębska – Przemoc seksualna wobec dorosłych mężczyzn
• Dorota Dyjakon – Po-traumatyczne budowanie relacji w rodzinie
• Małgorzata – Miejsce, które daje wsparcie
• Joanna Bogudał-Borkowska – Ruminacje. Jak je rozpoznać i co można zrobić, aby je zahamować?
• Anna – Chcę żyć

WAŻNE DLA PROFESJONALISTÓW

• Adam Chojnacki – Metaumiejętności w pracy z przemocą
• Nina Ogińska-Bulik – Koszt pomagania innym – zjawisko wtórnej traumy

PRAKTYCZNE I SKUTECZNE

• Anna Koszałkowska – Przestrzeń na zmianę
• Janina Czech – Czy zmiana jest możliwa? Praca z osobami stosującymi przemoc w warunkach penitencjarnych

OPOWIEM CI O SOBIE...

• Anna Ryng – Miłość bez motyli

Drogie Czytelniczki i Drodzy Czytelnicy

Tym razem w słowie wstępnym nie będzie o przemocy, a o sile kobiet. W czasie obchodzonych na całym świecie 16 Dni przeciwko przemocy ze względu na płeć (25 listopada – 10 grudnia) w 4 miastach w Polsce możecie wysłuchać koncertów organizowanych w ramach „Sounds Like Women" – międzynarodowego projektu muzyczno-społecznego kobiet z Wielkiej Brytanii, Francji, Turcji i Polski. Wystąpią m.in. Ewelina Flinta, Renata Przemyk, Dorota Stalińska, Luiza Staniec-Moir, Emae (Wielka Brytania), Hannah Clair (Francja) i Ceyda (Turcja).

Muzyka i teksty piosenek zostały zainspirowane prawdziwymi historiami kobiet, które doświadczyły przemocy domowej, nierównego traktowania i dyskryminacji rasowej. Te problemy nie znają granic, dlatego w projekcie uczestniczą kobiety z różnych krajów. Muzyka daje siłę i jednoczy bez względu na różnice kulturowe i językowe, jako platforma porozumienia i komunikacji.

„To także moja historia – mówi Luiza Staniec-Moir, pomysłodawczyni i dyrektorka artystyczna koncertów. – Dlatego moją misją jest wspierać kobiety w najbliższy dla mnie sposób – poprzez muzykę! W ramach Fundacji Sounds Like Women buduję kontakty z brytyjskimi organizacjami pomagającymi kobietom i ich rodzinom oraz tworzę muzyczno-społeczne projekty wspomagające kobiety na świecie".

Koncertom będą towarzyszyć panele eksperckie „Siła głosu kobiet!" przygotowane przez „Niebieską Linię" IPZ i Fundację Sounds Like Women, w których udział wezmą m.in. psychologowie, terapeuci, specjaliści ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie i dyskryminacji oraz artystki. Będziemy rozmawiać o tym, jak radzić sobie z nierównością, przemocą i dyskryminacją oraz jak im przeciwdziałać. Powiemy, gdzie i w jaki sposób szukać pomocy.

Koncerty
29.11, 19:30, Grodzisk Mazowiecki – Centrum Kultury, ul. Spółdzielcza 9
30.11, 19:30, Lublin – Teatr Stary, ul. Jezuicka 18
01.12, 19:30 Wrocław – Centrum Sztuki Impart, ul. Mazowiecka 17
02.12, 19:30 Warszawa – Klub Pogłos, ul. Burakowska 12
Bilety – koncerty są nieodpłatne. Wymagana rezerwacja: https://evenea.pl/silaglosukobiet/

Kobiety mają głos!
Renata Durda

Spis treści

POŻEGNANIE

• Marek Michalak – "Wdowa po Korczaku". Wspomnienie o prof. Jadwidze Bińczyckiej

WYKLUCZENIE I STYGMAT

• Janusz Rusaczyk – Piętno stygmatu i wykluczenia
• Agnieszka Rusińska – Kątem u siebie
• Katarzyna Kulesza – Fałszywa perspektywa. Jak zmienić społeczne postrzeganie przemocy w rodzinie?

Z NOTESU POMAGACZA

• Joanna Bogudał-Borkowska – Rezyliencja - jak wyjść z kryzysu?
• Ewa Foks – Wsparcie i pomoc w słuchawce. Poradnia telefoniczna „Niebieskiej Linii”
• Oprac. Malwina Bobrzyk, Renata Durda, Agnieszka Machnowska – Ludzie e-listy piszą

WSPARCIE DLA SŁABSZYCH

• Anna Jaworska-Wieloch, Olga Sitarz – Zaniedbanie osób starszych a prawo karne
• Monika Sokołowska – Konwencja ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami
• Ewa Dawidziuk – Alimenty - nowe rozwiązania prawne

Drogie Czytelniczki i Drodzy Czytelnicy

W tym roku sezon wakacyjny nas nie rozpieszcza – niemal co tydzień kolejne doniesienia o drastycznych przypadkach przemocy wobec dzieci – 9-miesięczna Bianka z Olecka – zgwałcona i zakatowana; 3-letni Nikoś z Włocławka – dręczony i zamordowany, 5-letni Dawid z Grodziska Mazowieckiego – zadźgany nożem przez ojca, bezimienny noworodek w Gawrychach na Podlasiu – zamordowany, czwórka noworodków w Ciecierzynie na Opolszczyźnie... O każdym z tych przypadkowo możecie przeczytać na Facebooku na profilu „Pamięci Dzieciom Zakatowanym". Nie po to, by się napawać drastycznymi opisami, ale po to, aby spojrzeć tym dzieciom w oczy, przywołać je do pamięci żywych i zrobić wszystko, aby kolejnych ofiar nie było.

Wydaje się, że w dobie spadającej dzietności i ujemnego przyrostu naturalnego w Europie, programów wspierających rodzicielstwo w wielu krajach, w tym w Polsce – nareszcie dzieciństwo stanie się okresem szczęśliwym. Tymczasem liczba spraw związanych z przemocą wobec dzieci wydaje się wzrastać. Być może (co byłoby pocieszające) wzrasta tylko wykrywalność takich przestępstw i społeczne potępienie dla tego typu przypadków, a nie samo zjawisko. Choć w natłoku medialnych doniesień trudno w to uwierzyć...

W tym numerze publikujemy kilka tekstów, które dotyczą przemocy wobec dzieci – tej najtragiczniejszej, czyli dzieciobójstwa, poprzez przemoc „w białych rękawiczkach", aż po standardy dbania o dobro dziecka w sytuacji konfliktu rodziców. Bo krzywda dzieci niejedno ma imię. Myślicie, że uda nam się w tym pokoleniu z tym skończyć?
Zwracam też Waszą uwagę na artykuł Magdaleny Grzyb o paradoksie nordyckim. Pokazuje on pozytywną korelację przemocy wobec kobiet z wdrażaniem mechanizmów równości kobiet i mężczyzn. Radykalny feminizm tłumaczy to poczuciem zagrożenia u mężczyzn utratą swojej przewagi i odreagowaniem przemocą, by utrzymać swoją uprzywilejowaną pozycję. To pokazuje, jak trudno grupom defaworyzowanym powrócić do równowagi i na jakie niebezpieczeństwo narażone są aktywistki feministyczne.

Dobrej lektury i wielu refleksji
Renata Durda

Spis treści

DZIECI KRZYWDZONE

• Anna Golus – Przemoc w białych rękawiczkach
• Maria Langer-Fyga – Pod zasłoną objawu. Przemoc a problemy psychiczne dzieci i młodzieży
• Justyna Grzymała – Zagadnienie „dzieciobójstwa" w polskim prawie karnym

PRAWO

• Paulina Brzemińska – Dzieci krzywdzone w procedurach prawnych
• Monika Sokołowska – Kurator procesowy dla małoletnich pokrzywdzonych
• Standardy pomocy dziecku w sytuacji rozstania rodziców
• Anna Jaworska-Wieloch, Olga Sitarz – Nakaz opuszczenia lokalu przez sprawcę przemocy

PRAKTYCY PRAKTYKOM

• Agata Wacławowicz – Metody pracy kuratorskiej w rodzinie z problemem alkoholowym
• Joanna Ćwiek-Gadomska – Grupa robocza – ja ustrzec się błędów?

KU ZMIANIE

• Przemysław Mućko – Gdy schematy budzą się z uśpienia
• Magdalena Grzyb – Równość płci a przemoc wobec kobiet. Rzecz o paradoksie nordyckim

Drogie Czytelniczki i Drodzy Czytelnicy

Mimo że nasze pismo jest dwumiesięcznikiem, staramy się zawsze dostarczać Państwu aktualnych i bieżących informacji. W tym numerze nieoceniony interpretator przepisów z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie mecenas dr Grzegorz Wrona komentuje dla nas/Was najnowsze przepisy związane z wejściem w życie RODO. Po ogólnych unormowaniach od maja mamy zapisy szczegółowe w ustawie o przeciwdziałania przemocy w rodzinie w zakresie dostępu do danych w procedurze „Niebieskie Karty". Warto wiedzieć!
Równie nieoceniony i wytrwały w analizowaniu danych statystycznych z zakresu przemocy w rodzinie sędzia dr Michał Lewoc przybliża Państwu skalę działań prokuratury i sądów w 2018 roku. Bardzo ciekawe! Warto podkreślić, że taki zestaw danych publikujemy na łamach „Niebieskiej Linii" corocznie od 2009 roku! Dla tych, co lubią analityczny, oparty na twardych danych ogląd świata – bezcenne, bo opracowane i mądrze zinterpretowane źródło wiedzy.

W bardziej „miękkiej" części numeru zachęcamy do skupienia uwagi na mężczyznach. Mężczyznach w starych rodzinnych rolach, ale nowych kostiumach i scenariuszach. XIX- i XX-wieczna literatura opisywała ojców, mężów jako dosyć jednowymiarowe postaci. Wielowymiarowość ról męskich była związana z ich życiem zawodowym, społecznym, politycznym. W domu stawali się bardzo... papierowi. Tymczasem dynamicznie zmieniający się świat kobiet wymusił niejako na mężczyznach odpowiedź na te zmiany. Piszą o tym ciekawie Łukasz Bartosiak, Agnieszka Rusińska i Wojciech Kruczyński (który debiutował na łamach „Niebieskiej Linii" w 2003 roku! Zajrzyjcie na stronę pisma do działu „dostępne artykuły").
To naprawdę pierwszy od dawna „męski" numer „Niebieskiej Linii".

Pogodnego lata i wspaniałego odpoczynku
Renata Durda

PS. Rekomenduję Państwu także tekst Krzysztofa Sarzały o historii interwencji kryzysowej w Polsce, choć brzmi w nim smutna refleksja... Ale wierzę, że nawet smutny koniec bywa nowym początkiem.

Spis treści

MĘŻCZYŹNI I PONOWOCZESNOŚĆ

• Wojciech Kruczyński – Mężczyzna bez winy i wstydu
• Agnieszka Rusińska – Patriarchat - przekleństwo dla mężczyzn
• Łukasz Bartosiak – Współczesny model ojcostwa

KRYZYS, WSPARCIE, WZROST

• Krzysztof Sarzała – Interwencja kryzysowa na rozdrożu
• Katarzyna Gęstwicka – Zbudować życie na nowo
• Renata Liszka, Iwona Anna Wiśniewska – Psychoterapia grupowa w nurcie poznawczo-behawioralnym

POMAGACZE

• Agnieszka Popiel, Bogdan Zawadzki, Ewa Pragłowska, Paweł Habrat, Patrycja Gajda – Skuteczne działanie w stresie
• Piotr Wojnowski – Superwizja dla zespołów interdyscyplinarnych

PRAWO

• Michał Lewoc – Wymiar sprawiedliwości i organy ścigania a przemoc w rodzinie w 2018 roku
• Grzegorz Wrona – Dostęp do danych osobowych w procedurze „Niebieskie Karty"
• Monika Sokołowska – Ochrona pokrzywdzonych przemocą domową

Drogie Czytelniczki i Drodzy Czytelnicy

Nie ma dnia, aby przez media nie przetaczały się informacje o przypadkach molestowania seksualnego. A to zgwałcona na imprezie przez kolegów licealistka, a to żołnierka zgwałcona na poligonie, a to znany ekspiłkarz oskarżony o gwałt w pokoju hotelowym, a to policjant oskarżony o gwałt na 6-letniej koleżance własnej córki, a to brat skazany za gwałt na siostrze z niepełnosprawnością intelektualną…

To w Polsce, a na świecie?

„Tragiczna wiadomość z Bangladeszu. Nusrat Jahan Rafi została spalona żywcem za to, że złożyła skargę na dyrektora swojej szkoły, który dopuścił się molestowania”.

„Liczba gwałtów w Sierra Leone w ciągu roku podwoiła się. Prezydent kraju ogłosił nadzwyczajne środki”.

„Gwałt w domu opieki w USA. Pensjonariuszka w śpiączce urodziła dziecko”.

Naprawdę trudno to znieść. Ale jeszcze trudniej czytać komentarze internautów, którzy niemal powszechnie oskarżają, oceniają i krytykują ofiary.

Jestem po jego stronie! Wierze, ze jest niewinny!!!

Jak można kogoś oskarżać dla pieniędzy, wiedząc że ma 3 dzieci, wiedząc co te dzieci przeszły!!!

Chyba nikt nie ma wątpliwości co do niewinności

JB jest niewinny! Ludzie zgwałcili, ale jego życie

Mam nadzieję, że ujawnią jej imię i nazwisko. A ludność już zrobi swoje i wyeliminuje ją ze społeczeństwa. Będzie się chowała po domu, bo będzie jej wstyd wyjść na ulice

Łatwo jest kogoś oskarżyć. Ale jak trudno jest udowodnić swoją niewinność.

Laska chciała „zabłysnąć” szkoda tylko że w taki podły sposób. Nie wierzę w żadne słowo tej dziewczyny!

Dlatego potrzeba nam bardzo wielu kampanii edukacyjnych. Takich jak kampania „To nie komplement!” – przeciw zaczepianiu kobiet na ulicy (informacji szukajcie na www.toniekomplement.pl). Gwizdanie, komentarze o kobiecym ciele, kształtach, mówione do nieznajomych (czyli catcalling) to według wielu, głównie mężczyzn, komplement. Kampania promuje kobiecy punkt widzenia na catcalling, pokazuje, iż takie „pseudokomplementy” nie mają nic wspólnego z prawdziwymi pochwałami. 8 na 10 dziewczyn spotkało się z takimi komentarzami na ulicy, w galeriach handlowych i w wielu innych, publicznych miejscach. Bo przecież każdy ma prawo głośno ocenić wygląd, ubiór czy zachowanie kobiety. Może ją dotknąć wzrokiem (nachalne zaglądanie w dekolt), pocałować bez zgody („daj buziaka wujkowi”)… łamanie granic nigdy się nie kończy.

Przeczytajcie ten numer „Niebieskiej Linii”. Zwłaszcza artykuł Agaty Teutsch „Alfabet zgody”. To ważne.

#trzymamstronekobiet
Renata Durda

Spis treści

ZNĘKANA SEKSUALNOŚĆ

• Agata Teutsch – Alfabet zgody
• Doświadczenie molestowania wśród studentek i studentów. Raport Rzecznika Praw Obywatelskich
• Wioletta Karłowicz-Dul – Niezabliźnione rany. Doświadczenie molestowania seksualnego w dzieciństwie
• Karolina Witczak – Ochrona wizerunku nagiej osoby - wybrane zagadnienia
• Aleksandra Żyłkowska – Nastolatek w seksualnym świecie

ŚLADY, RANY, BLIZNY

• Ewa Woydyłło – Strata
• Dagmara Woźniakowska-Fajst – Stalking jako forma przemocy w bliskich związkach
• Sylwia Michalska – Wstyd czy norma? Przemoc domowa na wsi w pamiętnikach wiejskich kobiet
• Magdalena Louis – Sonia

SYSTEM POMAGANIA, POMAGANIE SYSTEMOWE

• Joanna Ćwiek-Gadomska – Siła wsparcia. Pomoc rodzinie z problemem przemocy udzielana przez OPS
• Aneta Bukowska – Dopłynąć do brzegu. Praca z rodziną objętą procedurą "Niebieskie Karty"

OPOWIEM CI O SOBIE...

• Bolało bardziej niż brutalne pobicie

Drogie Czytelniczki i Drodzy Czytelnicy

Za nami początek dynamicznego roku. Po pierwsze w samorządach osiadają nowo wybrane władze, po drugie czekają nas podwójne – europejskie i krajowe – wybory, po trzecie (i najważniejsze) Nowy Rok powitaliśmy burzliwie wokół projektu nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, który do
Komitetu Rady Ministrów złożyło Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

Kiedy do Was piszę, burza wokół projektu na szczęście przycichła, dzięki decyzji premiera Mateusza Morawieckiego, który projekt cofnął do projektodawcy, czyli MRPiPS. W efekcie całego zamieszania posadę straciła Elżbieta Bojanowska, podsekretarz stanu w MRPiPS, która sprawowała funkcję Krajowego Koordynatora Realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie i równocześnie funkcję przewodniczącej Zespołu Monitorującego ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie.
Słaba to pociecha, bo proces ten pokazał, że osoby mające istotny wpływ na sytuację ofiar przemocy w rodzinie nadal nie rozumieją istoty problemu przemocy oraz specyfiki sytuacji osób doznających tej przemocy.

Jedyną instytucją, która zabrała merytoryczny i pożyteczny głos w tej sprawie jest Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar. Poniżej fragmenty z wystąpienia:

Szybsza izolacja sprawcy od ofiary. Dziś w toku postępowania karnego sąd może orzec wobec sprawcy przemocy domowej opuszczenie lokalu. Izolacja sprawcy przemocy jest możliwa także niezależnie od postępowania karnego. Art. 11a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie przewiduje, że na wniosek osoby dotkniętej przemocą, sąd cywilny może zobowiązać sprawcę-członka rodziny wspólnie zajmującego mieszkanie do jego opuszczenia.

Jednak procedury trwają zbyt długo. W sytuacji bezpośredniego zagrożenia musimy mieć możliwość niezwłocznej izolacji ofiary i sprawcy przemocy – niezależnie od toczącego się postępowania karnego (gdy brak jest podstaw do zatrzymania czy wszczęcia postępowania karnego, a niezbędne jest zapewnienie fizycznego odseparowania osoby stosującej przemoc od bliskich). Dlatego zdaniem RPO prawo nakazania natychmiastowego opuszczenia mieszkania powinni mieć policjanci, już w chwili interwencji domowej. Pozwoliłoby to na przerwanie przemocy i zapewnienie ofierze realnej pomocy w sytuacji, kiedy jej życie i zdrowie jest w szczególnym niebezpieczeństwie.

Sprawniejsze postępowania sądowe o zobowiązanie sprawcy przemocy do opuszczenia wspólnego mieszkania. Przewidziana w art. 11a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie instytucja cywilnego nakazu opuszczenia lokalu umożliwia sądom zobowiązanie osoby stosującej przemoc do opuszczenia mieszkania. Decyzja sądu zapada po rozprawie, która powinna odbyć się w terminie miesiąca od wpływu wniosku. Sprawy badane w Biurze RPO świadczą jednak, że w praktyce dotrzymanie tego terminu jest trudne do osiągnięcia, zwłaszcza, gdy strony wnoszą np. o przesłuchanie świadków. Z analiz RPO wynika, że średni czas oczekiwania na rozpatrzenie wniosku to 153 dni.

Całość wystąpienia dostępna na stronie:
https://www.rpo.gov.pl/pl/content/rpo-do-premiera-propozycje-zmianprzemoc

Mądrych wyborów na nadchodzący rok!
Renata Durda

Spis treści

PRAWO

• Justyna Grzymała – Porwania rodzicielskie – konflikt praw obojga rodziców
• Aneta Michalska-Warias – Przestępstwo stalkingu w polskim prawie karnym
• Agata Wacławowicz – Kurator sądowy w rodzinie sprawcy przemocy
• Małgorzata Gamian-Wilk – Mobbing w miejscu pracy

PSYCHOLOGIA W PRAKTYCE

• Jerzy Mellibruda – O stawaniu się swoim przyjacielemMaria Langer-Fyda – Erozja równowagi psychicznej ofiary przemocy
• Sylwia Bokuniewicz – Bezdomna kobieta – ofiara i sprawca przemocy
• Joanna Bogudał-Borkowska – Interwencja w psychoterapii a obowiązek prawny psychoterapeuty
• Przemysław Mućko – Od braków w dzieciństwie do problemów w dorosłości

OPOWIEM CI O SOBIE...

• Oprac. Ewa Rogala – Ukryte
• Edyta Włoszek – Ambasadorowa

SYTUACJA KOBIET W POLSCE W 2018 R.

• Prawa kobiet w Polsce